Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Η  ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

-ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

      Δραματοθεραπεία είναι η χρήση τεχνικών δράσης για την αντιμετώπιση ψυχικών ή σωματικών διαταραχών.Στόχος η έκφραση του εσωτερικού κόσμου,των συναισθημάτων,των απόψεων και των ιδεών,καθώς και η ενδοβολή/εσωτερίκευση και κατανόηση των εξωτερικών ερεθισμάτων,χαρακτήρων,της κοινωνίας,της ζωής..

 Συγκεκριμένα,η θεραπεία αυτή ορίζεται με : παιχνίδι ρόλων,κατασκευή και αφήγηση ιστοριών, αυτοσχεδιασμό, κουκλοθέατρο,

καθώς και θεατρικές παραστάσεις.

 Έχει ρίζες της το θέατρο, την εκπαίδευση, την κοινωνική δράση, και την ψυχική υγεία/θεαπεία.

-ΑΡΧΑΙΕΣ ΡΙΖΕΣ:ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΟ

Αποδεικτικά στοιχεία σε αρχαιολογικές έρευνες δείχνουν πως οι πρώτοι άνθρωποι που εξοικιώθηκαν με τη τέχνη

- Πίνακες ζωγραφικής, γλυπτική, μουσική, χορός και το θέατρο – παρουσιάζονται στην Ανώτερη Παλαιολιθική

περίοδο περίπου 45.000-35.000 χρόνια πριν.Ταυτόχρονα με αυτή τη δημιουργική έκρηξη, οι Σαμάνοι και οι ιερείς άρχισαν

να αξιοποιούν τις τέχνες στη θεραπεία τους και στις θρησκευτικές πρακτικές. Η προέλευση των τεχνών

και η θρησκεία φαίνεται να είναι συνυφασμένες,αφού οι τέχνες επιρρέασαν συμβολικά τρόπους για να εκφραστούν αφηρημένες θρησκευτικές ιδέες.

-Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Στην αρχαία Ελλάδα

Αργότερα την εποχή της Αθηναϊκής δημοκρατίας(5ος αι. π.Χ.) το θέατρο τιμάται ιδιαίτερα. Συνδέεται με τις θρησκευτικές τελετές,τα δρόμενα για τη γονιμότητα και τη βλάστιση που γίνονταν προς τιμή του Διονύσου.Οι πιστοί μεταμφιέζονταν σε σατύρους(ζωόμορφους ακόλουθους του θεού)και έψαλαν τον διθύραμβο (άσμα) με συνοδεία αυλού χορεύοντας γύρω από το βωμό του θεού.Ο Αρίων από τη Λέσβο (6ος αι. π.Χ.)ποιητής και μουσικός έδωσε στο διθύραμβο εύτεχνη μορφή(λυρική με αφηγηματικό περιεχόμενοκαι παρουσίασε τους σατύρους με χαρακτηριστικά τράγων οι οποίοι τραγουδούσαν- τράγος + ωδή => τραγωδία ).Ο Θέσπης συνέβαλε στην μετάβαση από τον διθύραμβο στη τραγωδία,όταν στα μέσα του 6ου αι. Στάθηκε απέναντι από το χορό(50 άτομα) και συνδιαλέχθηκε  με στίχους,επινόησε δηλαδή τον υποκριτή(υποκρίνομαι > απόκρινομαι - απαντώ ).

Από τελευταίες έρευνες,ανακαλύπτονται σιγά σιγά  τεχνικές και τρόποι, που οι θεραπείες της ψυχής ήταν δυνατό να γίνουν μέσα στο θέατρο κατά την διάρκεια των παραστάσεων του αρχαίου δράματος όπως συνέβαινε

για παράδειγμα, στην Επίδαυρο (δρα επί αύρας).

 Φαίνεται πως υπήρχαν  οι κατάλληλες τεχνικές όπου μέσα από μία θεατρική παράσταση ήταν δυνατό ο Θ-ίασος να δώσει την Ίαση στους θεατές-ασθενείς που είχαν συγκεκριμένες θέσεις επί του κοίλου του θεάτρου.Η θεραπευτική απελευθέρωση καταπιεσμένων παθών ήταν μέρος της τελετουργικής διαδικασίας, μέσω της οποίας η κοινότητα μπορούσε να συμβιβαστεί με τις απογοητεύσεις και τις δυσκολίες των αγώνων της για επιβίωση σε ένα μπερδεμένο και συχνά εχθρικό κόσμο, με τις απώλειες και τις νίκες του, τις χαρές και τις λύπες του, τις καταστροφές και τους θριάμβους του.

 Η πρώτη γραπτή θεωρεία της δραματοθεραπείας μπορεί να βρεθεί σε σύνδεση με το ελληνικό θέατρο. Στην Ποιητική του, ο Αριστοτέλης παρουσιάζει ότι  λειτουργία της τραγωδίας είναι να προκαλέσει κάθαρση - απελευθέρωση των βαθιών συναισθημάτων (ειδικά ελέου και φόβου) για καθαρισμό των αισθήσεων και των ψυχών των θεατών (Αριστοτέλης, μτφρ.). Οι ιδέες του Αριστοτέλη για την κάθαρση έχουν επηρεάσει πολλούς κλάδους ψυχοθεραπείας από τη φροϋδική ψυχανάλυση και μετά, εστιάζοντας στην ιδέα ότι τα ανησυχιτικά συναισθηματικά ζητήματα και η θεραπεία τους πραγματοποιείται μόνο όταν ο ασθενής έχει επιτύχει κάθαρση. Αυτή η διαδικασία αμφισβητείται ως μη ρεαλιστική και άσκοπη  από θεραπευτές που πιστεύουν ότι η κάθαρση και η διορατικότητα δεν είναι αρκετά για να φέρουν την επούλωση ή την αλλαγή.

Στον Μεσαίωνα

Σχεδόν χίλια χρόνια αργότερα, η Χριστιανική Εκκλησία,αν και ήταν ενάντια στην πρωτόγονη επιθυμία των ανθρώπων να δραματοποιούν τις ιστορίες τους, δεν ήταν σε θέση να εξαλείψει τελείως το εορταστικό αυτό στοιχείο που εκδηλωνόταν εντονότερα κατά τη περίοδο φύτευσης την άνοιξη και θερισμού το καλοκαίρι. Η θεραπεία μέσω του θεάτρου όμως παραμερίστηκε και τελικά ξεχάστηκε..Οι αυστηροί νόμοι και περιορισμοί της εποχής δεν επέτρεπαν την πνευματική ανάπτυξη, την αναζήτηση νέων μεθόδων θεραπείας κλπ.Ο πολιτισμός εξασθένησε..

18ος-19ος αι. μ.Χ

Αιώνες αργότερα, συναντάμε την ηθική θεραπεία μέσα στα θέατρα των ψυχιατρικών ασύλων. Ο Coulmier, διευθυντής του ασύλου Charenton έξω από το Παρίσι, εργάζεται με ασθενείς σε θεατρικές παραγωγές με τη συμμετοχή του έγκλειστου μαρκήσιου De Sade μεταξύ 1797 και 1811. Ο Reil, Γερμανός συγγραφέας, κάνει αναφορές σε παραστάσεις μέσα σε ψυχιατρικά νοσοκομεία το 1803. Θεατρικές θεραπευτικές δραστηριότητες αναπτύσσονται και σε άλλα άσυλα της Ευρώπης.

Σύγχρονη εποχή

Στο τέλος του 19ου αιώνα, η τραγωδία επηρεάζει το Φρόιντ στη σύλληψη της ψυχαναλυτικής θεωρίας, όπου η κάθαρση εξυπηρετεί την αυτογνωσία. Ο  Evreinov προχώρησε αντιλαμβανόμενος δύο πραγματικότητες: του ατόμου και της περσόνα, την οποία αποκαλούμε “το άλλο εγώ”. Μέσω της ερμηνείας φανταστικών ρόλων, ο ηθοποιός δύναται να υπερβεί έναν αριθμό ψυχολογικών και φυσικών ασθενειών, όπως φαίνεται στο βιβλίο του “The theatre in hie” (1927). Την ίδια εποχή, ο Vladimir Iljine ανέπτυξε μια αντίληψη του θεραπευτικού θεάτρου Βασισμένη στην εκπαίδευση και τον αυτοσχεδιασμό. Σιγά-σιγά, όσο προχωρούσε ο 20ος αι. το θέατρο άρχιζε να αλλάζει..Οι απόψεις του Antonin Artaud με το “Θέατρο της Ωμότητας” εύρισκαν πρόσφορο έδαφος, ενώ μέσα στη δεκαετία του '50 άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους πρωτοποριακά θεατρικά σχήματα όπως το “Living theatre” και αργότερα το “Bread and Puppet” και το θέατρο του Grotovski και του Barba.Εδώ αξίζει να σημειωθεί η δυναμική παρουσία του αναμορφωτή του θεάτρου Bertold Brecht, με το θέατρο της συνειδητοποίησης και την έννοια της αποστασιοποίησης, που βρίσκει ιδανική εφαρμογή στην απόσταση από το πραγματικό γεγονός στην ψυχοθεραπεία μέσω δράματος. Μέσα σε κλίμα κοινωνικών ανακατατάξεων, επιστημονικών και καλλιτεχνικών αποδομήσεων, το θέατρο πλησιάζει τη ζωή, την ψυχιατρική και την ψυχοθεραπεία, αρχίζει να αλλάζει η αντίληψη για τον ασθενή και την αντιμετώπιση του και εμφανίζεται η θεραπεία μέσω δράματος. Ο όρος “Δραματοθεραπεία” δημιουργήθηκε από τον Peter Slade το 1939, ο οποίος έγινε ευρύτερα γνωστός για την ιδέα του ότι το δραματικό παιχνίδι των παιδιών είναι μια φυσική μορφή εκμάθησης και θεραπείας. Το άρθρο του είχε τίτλο «Dramatherapy as an Aid to Becoming a Person».Τη δεκαετία του '60, μέσα σε ένα κλίμα επαναστατικότητας και  κοινωνικής συμμετοχής, κάποιοι πρωτοπόροι στην Αγγλία καταφέρνουν να εφαρμόσουν ποικίλες τεχνικές και να δώσουν έμφαση στην ιδιότητα του δράματος ως πρωταρχικό μέσο για την αλλαγή και τη θεραπεία. Με την πάροδο του χρόνου διαμορφώνεται και συγκεκριμενοποιείται μια μέθοδος, ενώ παράλληλα εξαπλώνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η Ελλάδα έρχεται σε επαφή με τη δραματοθεραπεία το 1985, μέσω της Emy Sue Jennings και στη συνέχεια χάρη στον Robert Landy και τους υπόλοιπους πρωτοπόρους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαμόρφωση της μεθόδου που αξιοποίησε στοιχεία του δράματος, της ψυχοθεραπείας, της ανθρωπολογίας, της μυθολογίας, του ψυχοδράματος ενώ συγχρόνως διαφοροποιούνταν από το θεατρικό παιχνίδι και τη δραματοποίηση. Όπως γίνεται κατανοητό, ανάλογα με την επιστημονική προέλευση και το ενδιαφέρον των πρώτων δραματοθεραπευτών διαμορφώνονται και τα μοντέλα δραματοθεραπείας. Με αυτόν τον τρόπο διακρίνουμε το ανθρωπολογικό, το αφηγηματικό το παραθεατρικό, το αυτοσχεδιαστικό, το αναπτυξιακό μοντέλο όπως και εκείνο που χρησιμοποιεί τον ρόλο. Με την πάροδο του χρόνου, τα μοντέλα συγκλίνουν και οι σύγχρονοι δραματοθεραπευτές εκπαιδεύονται και αξιοποιούν τεχνικές και θεωρητικές προσεγγίσεις από όλα τα μοντέλα, με στόχο το όφελος του θεραπευόμενου..

-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Phil Jones, Δραματοθεραπεία. Το θέατρο ως τρόπος ζωής και θεραπείας, Ελληνικά Γράμματα, 2003.

Robert J., Landy, Προσωπικότητα και προσωπείο. Ο ρόλος στο Δράμα, τη θεραπεία και την καθημερινότητα, Ελληνικά Γράμματα, 2001.

Jennings S., Dramatherapy- Theory & practice, Routledge, 1987.

Artaud Α., To θέατρο και το είδωλο του, Δωδώνη, 1958. 

(Εργασία: Αννίκα Μανιάτη)