ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ (τεχνικές/προϋποθέσεις)

http://www.playtherapy.gr/dramatherapy/


Η Δραματοθεραπεία ως Ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ανήκει στην κατηγορία των θεραπειών μέσα από την Τέχνη. ( Αrt ’s Therapies ) Αξιοποιεί τη δομή της από την τέχνη του θεάτρου σε συνδυασμό με τη γνώση διαφόρων ψυχοθεραπευτικών κατευθύνσεων όπως: ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία Γιουγκιανή ψυχοθεραπεία, συστημική ψυχοθεραπεία κ.ά.

Δραματοθεραπεία είναι η σύζευξη δύο συνισταμένων του δράματος/θεάτρου και της θεραπείας. Η θεραπευτική αξία και η χρήση της έχουν τις ρίζες στις αρχαίες Θεραπευτικές τελετουργίες και τα θεατρικά δρώμενα διαφόρων πολιτισμών. Μέσα από την θεατρική έκφραση άρχισε μία μαγικοθρησκευτική αντιμετώπιση όπως ήταν οι τελετουργίες. Χρησιμοποιούνταν για συγκεκριμένους σκοπούς όπως τον εξορκισμό μίας επιδημίας, για την γονιμοποίηση της γης και ότι άλλο ο άνθρωπος ένιωθε την ανάγκη να ζητήσει βοήθεια από κάποια ανώτερη δύναμη.

H Δραματοθεραπεία στη σημερινή μορφή ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 στην Αγγλία. Με την ανάπτυξη της πρακτικής του θεάτρου ως θεραπευτικού μέσου, ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο είναι ο Peter Slade (1954), στην εργασία του «Δραματοθεραπεία μια βοήθεια να αποκτήσετε προσωπικότητα». Ο ίδιος ερεύνησε κυρίως την εφαρμογή της σε εκπαιδευτικά πλαίσια και ειδικά σχολεία. Η Δραματοθεραπεία μετά από τα ειδικά σχολεία άρχισε να κατευθύνεται στη κλινική πρακτική. Λίγο αργότερα, το ‘70 μεταφέρθηκε και στην Αμερική. Μία πρωτεργάτρια και θεωρητικός αυτής της κίνησης ήταν η Dr. Sue Jennings, η οποία ξεκίνησε στην Ελλάδα το 1984 μια σειρά σεμιναρίων που σιγά-σιγά πήρε την μορφή της εκπαίδευσης.

 Στόχος της Δραματοθεραπείας είναι να αναπτύξει την υγιή πλευρά του ατόμου, να το διδάξει νέους τρόπους διαπραγμάτευσης και αντιμετώπισης των καταστάσεων της ζωής του, επιφέροντας έτσι την ψυχική και συναισθηματική του ισορροπία. Μέσα από τις τεχνικές της επιτυγχάνεται η διερεύνηση των εμπειριών του θεραπευμένου και η ανάπτυξη του φάσματος των συναισθηματικών και κοινωνικών ρόλων που διαδραματίζει το άτομο στη ζωή του.

Ο ορισμός της Δραματοθεραπείας είναι: η σκόπιμη χρήση όλων των μορφών του θεάτρου και δράσης ως απευθείας μορφή θεραπευτικής παρέμβασης.

Οι τεχνικές που χρησιμοποιεί είναι: κίνηση – μίμηση – καθοδηγούμενη φαντασία – κοινωνιόγραμμα – ζωγραφική – πηλό. Μέσα σε μία Δραματοθεραπευτική συνεδρία το προσωπικό σενάριο του κάθε μέλους παρουσιάζεται με συμβολική μορφή. Η επεξεργασία των θεμάτων γίνεται από την δραματική πραγματικότητα, συχνά με υλικό από θεατρικά έργα, μύθους, παραμύθια, τα οποία μιλούν για την ανθρώπινη κατάσταση.

Η πρακτική της Δραματοθεραπείας βασίζεται σε δύο προϋποθέσεις: 

α) Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της δραματικής έκφρασης και της θεραπευτικής διαδικασίας και
β) Μέσα από την αναπαράσταση υπάρχει η πιθανότητα της επίγνωσης και της αλλαγής.

Αυτή η διαδικασία συνεισφέρει στην ανάπτυξη και διατήρηση κοινωνικής και ατομικής ταυτότητας. Στην πρακτική της Δραματοθεραπείας πιστεύεται ότι η εμπειρία της δραματικής πράξης είναι από μόνη της θεραπευτική, ότι υπάρχει δηλαδή θεραπευτική διάσταση ενδογενή στη θεατρική δράση.

Η Δραματοθεραπεία απευθύνεται σε άτομα που θέλουν να διατηρήσουν την υγεία τους και να αναπτύξουν παραπέρα την προσωπικότητα τους, ή σε άτομα που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα ψυχολογικά προβλήματα.

Βιβλιοθεραπεία

Βιβλιοθεραπεία (Bibliotherapy) είναι η συνειδητή και εσκεμμένη χρήση του βιβλίου με στόχο την προσωπική ανάπτυξη ή/και θεραπεία. Πρόκειται για μια διαδικασία δυναμικής αλληλεπίδρασης ανάμεσα στην προσωπικότητα του αναγνώστη και στο κείμενο , κάτω από την καθοδήγηση ενός ειδικά εκπαιδευμένου ατόμου.

Μέσα στο πλαίσιο της βιβλιοθεραπείας τα άτομα χρησιμοποιούν τα βιβλία, τη λογοτεχνία και τα γραπτά κείμενα για να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματά τους, να επιλύσουν προβλήματα και να συνεχίσουν με μεγαλύτερη αυτοεπίγνωση την προσωπική τους πορεία.

Οι δημιουργικές διαδικασίες αλληλεπίδρασης που αναπτύσσονται ανάμεσα στο βιβλίο και στον αναγνώστη συμβάλλουν στην προαγωγή της συναισθηματικής υγείας και μπορούν να δρουν αγχολυτικά, προληπτικά ή/και θεραπευτικά τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Μια ειδική και ιδιαίτερα αποτελεσματική μορφή βιβλιοθεραπείας είναι η Θεραπεία μέσω Ποίησης (Poetry Therapy).

Η “συμπυκνωμένη” ποιητική γλώσσα, υπερπλήρης σε αισθητηριακές εικόνες και νοήματα, καθρεφτίζει τις αντιφάσεις και τα παράδοξα της ύπαρξής μας και απελευθερώνοντας τη δύναμη της εικόνας, της μεταφοράς και του ρυθμού, μας βοηθάει να ανακαλύψουμε και να εκφράσουμε τη βαθύτερη αλήθεια μας.

 Η βιβλιοθεραπεία χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τη Θεραπευτική Δημιουργική Γραφή (Creative Writing Therapy), η οποία αξιοποιεί τη μεταμορφωτική δύναμη που μπορούν να έχουν οι λέξεις και η γραπτή έκφραση. Εδώ η δημιουργική διαδικασία της γραφής λέξεων με προσωπικό νόημα λειτουργεί ως σημείο εκκίνησης για τη συνάντηση με τον εαυτό και την προσωπική εξέλιξη.

Πηγή: http://www.culturenow.gr/20646/vivlio-mia-dhmioyrgikh-synanthsh-me-ton-eayto-mas-viwmatiko-seminario-ston-kyklo

Δημιουργική γραφή - link

http://askiseisgrafis.blogspot.gr/2009/09/blog-post_29.html

Δημιουργική γραφή και Ψυχολογία: Θεραπευτική γραφή

Πηγή (όπου θα βρείτε και περισσότερες πληροφορίες, εδώ αναδημοσιεύσαμε μόνο αποσπάσματα): http://cwconference.web.uowm.gr/index.php/arxiki-selida/10-greek/2013-conference-articles/45-2014-05-22-04-39-08 

Κατερίνα Χρυσανθοπούλου

Συγγραφέας, Ερευνήτρια, Υποψήφια Διδάκτορας Γνωσιακής Επιστήμης ΕΚΠΑ

Η παρούσα εργασία συνιστά μια εισαγωγή στη «Θεραπευτική Γραφή» και στη «Δημιουργική Γραφή για Προσωπική Ανάπτυξη» και στις τεχνικές που εφαρμόζονται στο πλαίσιο της εξάσκησης σε αυτές, εξετάζοντας το ιστορικό υπόβαθρο, την προέλευση, την πρακτική αξία και την θεωρητική τεκμηρίωση αυτού του τρόπου γραφής.

Με τον όρο Θεραπευτική Γραφή (ΘΓ) αναφερόμαστε σε συγκεκριμένες χρήσεις διαφόρων τεχνικών γραφής σε θεραπευτικό πλαίσιο. Στη Μεγάλη Βρετανία η θεραπευτική γραφή είναι ενταγμένη στο εθνικό σύστημα υγείας. Ειδικά εκπαιδευμένοι νοσηλευτές, γιατροί και φροντιστές υγείας, αλλά και συγγραφείς, καθοδηγούν ανθρώπους με, σοβαρά συνήθως, προβλήματα υγείας να καταγράψουν τα αισθήματα και τις σκέψεις τους, που συνήθως παρεμποδίζονται στην έκφρασή τους από το φόβο για την έκβαση της υγείας τους, το άγχος του νοσοκομείου και την αγωνία του θανάτου (Bolton, 1999).

Πιο συγκεκριμένα, σε αυτό το  πλαίσιο, η θεραπευτική γραφή κατ’ αρχάς βοηθά τους ασθενείς δίνοντάς τους την αίσθηση του ελέγχου του εαυτού τους, ή τους βοηθά να ανακτήσουν τον έλεγχο του εαυτού τους, ξεπερνώντας την αίσθηση της ανικανότητας (Bolton, 2013). Δεύτερον, δίνει στους ασθενείς ένα απλό και προσιτό εργαλείο, χαρτί και μολύβι, όπου με λεπτομέρειες μπορούν να καταγράφουν συμπτώματα, πληροφορίες και στοιχεία για την πορεία της υγείας τους, που μπορούν να τα  μοιραστούν με τους γιατρούς τους. Τρίτον,  καταγράφοντας πρακτικά θέματα, οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με βαθύτερα ερωτήματα που τους απασχολούν και χρησιμοποιούν τη γραφή ως εργαλείο διαχείρισης των συναισθημάτων τους.

Σε ευρύτερο πλαίσιο, με την κατάλληλη πάντα καθοδήγηση από εκπαιδευμένους συμβούλους, η ΘΓ συνιστάται στους ανθρώπους που ακολουθούν μια προσέγγιση ψυχοθεραπείας, στους ανθρώπους με κατάθλιψη ή απλό άγχος, με μετατραυματικές αγωνίες και προβλήματα, στους σοβαρά ασθενείς, αλλά ακόμα και στους πενθούντες, στους νέους γονείς (αλλά και στους «βετεράνους» γονείς), στους ανορεξικούς και στους βουλιμικούς, στους ανθρώπους που είναι ενταγμένοι σε κάποιο πρόγραμμα αποκατάστασης από εθιστικές ουσίες, καθώς και σε όλους όσους «πάσχουν» σοβαρά από υπαρξιακές και άλλες αγωνίες (Desalvo, 2000).

Οι τεχνικές που έχουν συστηματοποιηθεί στο πλαίσιο της θεραπευτικής γραφής, μαζί  με πολλές άλλες που αντλούν την  έμπνευσή τους από το ευρύ πεδίο της Δημιουργικής Γραφής, μπορούν να χρησιμοποιούνται και από μη ασθενείς – αυτό το είδος εξάσκησης ονομάζουμε συνήθως Δημιουργική Γραφή για Προσωπική Ανάπτυξη (ΔΓΠΑ). Η τεχνική διαφορά ανάμεσα στην ΘΓ και την ΔΓΠΑ είναι τα άτομα που απαρτίζουν τις ομάδες, όπου στην περίπτωση της ΘΓ ακολουθούν ή έχουν ακολουθήσει ή σκοπεύουν να ακολουθήσουν κάποια μέθοδο θεραπείας [ψυχοθεραπείας ή θεραπείας για κάποια ασθένεια]. Κατά το μεγαλύτερο μέρος τους οι μέθοδοι και οι διαδικασίες που εφαρμόζονται και στις δύο περιπτώσεις είναι ίδιες.

Η μεθοδολογία της δημιουργικής θεραπευτικής γραφής κινητοποιεί ένα υψηλό δυναμικό αυτοσυνειδησίας και δίνει ερεθίσματα για περισυλλογή. Στην πράξη πρόκειται για μια σειρά από τεχνικές όπου η μεταφοράαποτελεί το κύριο όχημα για την έκφραση ασύνειδων εσωτερικών εικόνων ή ιχνών ξεχασμένου ή απωθημένου υλικού, μερικές φορές ακόμα και από την προγλωσσική μας ηλικία.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της ΘΓ και της ΔΓΠΑ είναι ότι το κείμενο που γράφουμε απευθύνεται στον εαυτό μας και όχι σε τρίτους (εκτός και αν εμείς το επιδιώξουμε) και συνεπώς απελευθερώνει τη φωνή που συνήθως παρεμποδίζεται ή αλλοιώνεται από το (συνειδητό ή ασυνείδητο) φόβο της διαπροσωπικής επαφής. Η εξάσκηση στη ΘΓ και στην ΔΓΠΑ πραγματοποιείται σε καθοδηγούμενα εργαστήρια γραφής και έχουν ως στόχο να «δημιουργήσουν» υλικό που θα ικανοποιεί και θα κινητοποιεί τον άνθρωπο που γράφει. Είναι μια ιδιωτική επικοινωνία με τον εαυτό που δεν απαιτεί ιδιαίτερες δεξιότητες ούτε ειδικές γνώσεις (Bolton, 1999, Bolton 2013).

Με την ΔΓΠΑ και την ΘΓ

·         εκφράζουμε και εξερευνούμε τις σκέψεις μας

·         ανακτούμε «χαμένες» μνήμες – θετικές και αρνητικές

·         εκφράζουμε αυτό που πιστεύουμε, που πραγματικά νομίζουμε, που γνωρίζουμε και που βιώνουμε

·         πειραματιζόμαστε με την πορεία των συλλογισμών και των σκέψεών μας

·         τηρούμε ένα «μητρώο βιωμάτων»

·         μαθαίνουμε να προσεγγίζουμε το ίδιο θέμα από άλλες οπτικές

·         αναπτύσσουμε κριτική συνείδηση των πραγμάτων και των καταστάσεων

·         μαθαίνουμε να αμφισβητούμε παγιωμένες αντιλήψεις και πεποιθήσεις

·         επικοινωνούμε με «κρυμμένες» πτυχές του εαυτού μας

·         αυξάνουμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας

·         αφήνουμε ίχνη, τα οποία μπορούμε να ακολουθήσουμε κάποια άλλη στιγμή στην πορεία μας – μοναχική αλλά και μοναδική – προς την κατεύθυνση της προσωπικής μας ανάπτυξης.

·         δημιουργούμε υλικό για περαιτέρω επεξεργασία

·         οργανώνουμε και πλαισιώνουμε τις σκέψεις μας

·         αποσαφηνίζουν σύνθετες έννοιες

·         μαθαίνουμε να γράφουμε χωρίς «αυτό-λογοκρισία» (χωρίς το φόβο ή την αμηχανία που καμιά φορά δημιουργεί η διαπροσωπική επαφή τόσο στην «συζήτηση με τον εαυτό μας» όσο και στις ψυχοθεραπείες)

·         «εσωτερικεύουμε» αυτό που εκφράζουμε, δεδομένου ότι ένα κείμενο πάνω στο χαρτί μας προσφέρει όσο χρόνο θέλουμε για να το επεξεργαστούμε

Οι τεχνικές

Η αυτοματική γραφή

 Πρόκειται για την λεγόμενη και γραφή ελεύθερων συνειρμών, ή ελεύθερη γραφή[1], την οποία χρησιμοποιούν επαγγελματίες και μη συγγραφείς για την παραγωγή πρωτότυπου κειμένου. Εν περιλήψει, στην γραφή ελεύθερων συνειρμών γράφουμε συνεχώς για μια ορισμένη χρονική περίοδο χωρίς να δίνουμε καμία σημασία στη γραμματική ή στη σύνταξη ή στη συνοχή των όσων γράφουμε. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην δίνουμε σημασία ούτε καν στο περιεχόμενο του γραπτού μας [εξ ού και γραφή ελεύθερων συνειρμών], δηλαδή, παράγουμε υλικό το οποίο είναι ακατέργαστο, και συχνότατα μπορεί να περιλαμβάνει «λάθη» (ορθογραφικά, συντακτικά, γραμματικά, νοηματικά, περιεχομένου, δομής, κτλ). Αυτό το είδος γραφής χρησιμοποιούν συχνά και οι επαγγελματίες συγγραφείς για να συγκεντρώσουν τις πρώτες τους σκέψεις σχετικά με ένα θέμα και να παραγάγουν πρωτογενές υλικό, το οποίο στη συνέχεια θα επεξεργαστούν για να δώσουν το τελικό τους κείμενο.

Εκτός από την ελεύθερη αυτή γραφή, άλλες τεχνικές της ΔΓΠΑ παράγουν πιο δομημένα κείμενα ή κείμενα ειδικού είδους ή κατηγορίας. Παραδείγματα:

Επιστολή: στα κείμενα που γράφουμε απευθυνόμαστε σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, κατά προτίμηση υπαρκτό, εν ζωή ή όχι, και εστιάζουμε κυρίως στα συναισθήματά μας, τα οποία συχνά δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να εκφράσουμε σε αυτό. Γράφοντας τα αισθήματα αποφορτίζονται και αποκτούν μια πρώτη ερμηνεία. (Σε κάποιες περιπτώσεις μπορούμε να δώσουμε το κείμενό μας στο συγκεκριμένο άτομο, συνήθως όμως αρκεί το να γράψουμε και να το διαβάσουμε εμείς αργότερα, ή απλώς και μόνο να το συντάξουμε.)

Ποίηση: γράφουμε με ρυθμό, σε στίχους, μικρές φράσεις ή λέξεις σε κάθε γραμμή, με ρίμα ή όχι, ώστε το τελικό μας προϊόν να έχει τη μορφή ποιήματος. Δεν μας ενδιαφέρει η λογοτεχνική ποιότητα του αποτελέσματος, αλλά κυρίως το ότι με την ποίηση οι έννοιες εκφράζονται «μουσικά», συνοπτικά και καίρια.

Ερωτήσεις: γράφουμε ερωτήσεις, όποιες γεννιούνται στο μυαλό μας, είτε για ένα συγκεκριμένο θέμα είτε όχι. Αν μπορούμε, απαντάμε, διαφορετικά, απλώς εκφράζουμε με σαφήνεια το ερώτημα, ώστε να κινητοποιήσουμε την ανάδυση των απαντήσεων κάποια στιγμή στο μέλλον.

Αυτοβιογραφική γραφή ή «αφηγήσεις ζωής»: γράφουμε αποσπάσματα από τη ζωή μας, για παράδειγμα, βιώματα, γεγονότα, συναισθήματα από μια συγκεκριμένη μικρή ή μεγάλη χρονική περίοδο.

Ημερολόγιο: εξασκούμαστε να γράφουμε κάθε μέρα, όχι μόνο «ξερά» τα γεγονότα αλλά και τις σκέψεις και τα συναισθήματα που αυτά μας προκαλούν

Αφήγηση ιστορίας ή σκηνής: ακόμα και αν αφηγηθούμε μια πολύ οικεία μας ιστορία, συχνά θα εκπλαγούμε ξαναδιαβάζοντας αυτό που νομίζουμε πως τόσο καλά ξέρουμε!

Αφήγηση σε πρώτο και σε τρίτο πρόσωπο: Στις αφηγήσεις μας εναλλάσσουμε το  πρώτο με το τρίτο πρόσωπο για να εξασκηθούμε στην απόσταση ανάμεσα στον ήρωα και στο συγγραφέα της ιστορίας.

Διάλογοι (ανάμεσα σε υπαρκτά ή φανταστικά άτομα): Μπορούμε να «ξαναπαίξουμε» μια συνομιλία ανάμεσα σε δύο άτομα ή να την αλλάξουμε όπως θέλουμε ή όπως θα θέλαμε να είχε πραγματοποιηθεί ή να πειραματιστούμε με καταστάσεις που ανακύπτουν σε διαπροσωπικές σχέσεις.

Οπτικοποιημένα κείμενα: πειραματιζόμαστε με τη δομή των εννοιών του κειμένου μας και ανακαλύπτουμε νέους τρόπους να ξαναοργανώσουμε όσα ήδη ξέρουμε.

Η θεωρία

Στην ΘΓ και στην ΔΓΠΑ η γραφή είναι διαδικασία και προϊόν ταυτοχρόνως. Ως διαδικασία η γραφή λειτουργεί ως «αφηγηματικός  τρόπος γνώσης» όπως ορίζει ο ψυχολόγος JeromeBruner, ο οποίος μιλά για «δύο τρόπους σκέψης» (‘twomodesofthinking’) υποστηρίζοντας ότι ο ανθρώπινος νους έχει δύο εντελώς διαφορετικούς τρόπους να γνωρίζει την πραγματικότητα: αυτόν που αποκαλεί παραδειγματικό (paradigmatic)  δηλαδή τον ταξινομικό, ‘επαγωγικό’ (inductive) ή ‘παραγωγικό’ (deductive), και δεύτερο τον αφηγηματικό (narrative), που είναι διάφορος του πρώτου σε μορφή, πρόθεση και λειτουργία – και οι δυο τρόποι, ενώ μπορούν να συνυπάρξουν, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν ο ένας τον άλλον (Bruner, 1987).

OBruner (1991) ορίζει τον αφηγηματικό τρόπο σκέψης (narrativeofthinking) ως το είδος της σκέψης που προσδίδει οργάνωση στις εμπειρίες μας, δηλαδή στα γεγονότα και στη σχέση μας με αυτά, και νόημα στην κοινωνική πραγματικότητα αφηγηματοποιώντας την ανθρώπινη δράση, ενώ ήδη ο Fischer(1987) είχε προτείνει ότι η «αφηγηματικοποίηση» (‘narrativization’) αποτελεί φυσική ανάγκη του ανθρώπου που συμβάλλει στην ταξινόμηση των εμπειριών και στη μετάβαση από την ατομική στην κοινή εμπειρία. Έτσι, η αφήγηση γίνεται βασικός τρόπος οργάνωσης, ένα όργανο οικοδόμησης, της υποκειμενικής μας πραγματικότητας, της κατανόησης του εαυτού μας, της προσωπικής μας ταυτότητας, και του κοινωνικού κόσμου που μας περιβάλλει.

Επιπροσθέτως, ο Bruner(1991) μιλά για την «αφηγηματική κατασκευή της πραγματικότητας: ο νους κτίζει την αίσθηση πραγματικότητάς του μέσω της μεσολάβησης «πολιτιστικών προϊόντων», όπως η γλώσσα και άλλα συμβολικά συστήματα – κατ’ αυτήν την έννοια, ένα αφήγημα είναι το ίδιο ένα «πολιτιστικό προϊόν».

θεραπεία με video games για ανάρρωση από εγκεφαλικά

Πηγή (όπου μπορείτε να δείτε κι ένα σχετικό βίντεο): http://www.livescience.com/41862-video-game-stroke-therapy.html

Video Game Therapy Proving Powerful for Stroke Patients

Researchers at The Ohio State University Wexner Medical Center are testing a video game that helps rehabilitate patients after strokes and brain injuries. This glove is lined with sensors that interact with a video game developed with the input of therapists and patients. See how it works here: bit.ly/15IV0DP. Credit: The Ohio State University Wexner Medical Center View full size image

Lynne Gauthier is a neuroscientist at The Ohio State University Wexner Medical Center and she contributed this article to LiveScience's Expert Voices: Op-Ed & Insights.

There's a new video game out this year that can make a big difference in the lives of stroke patients. It's a therapeutic at-home gaming program, targeted for the 80 percent of stroke survivors who experience motor weakness.

Hemiparesis — defined as weakness or the inability to move one side of the body — affects 325,000 individuals each year, according to theNational Stroke Association, and it can be debilitating as it impacts everyday functions such as eating, dressing or grabbing objects.

Constraint-induced movement therapy (CI therapy) is an intense treatment recommended for stroke survivors. This kind of therapy improves motor function and helps individuals overcome the neglect that impaired upper extremities may face after a stroke. However, less than one percent of those affected by hemiparesis have the opportunity to receive this beneficial therapy. Barriers include lack of access, transportation and cost. To address these challenges, my colleagues at The Ohio State University Wexner Medical Center and I developed a 3D gaming system to deliver CI therapy to patients in their homes. To design this innovative video game, I have been collaborating with a multi-disciplinary team comprised of clinicians, computer scientists, an electrical engineer and a biomechanist.
For a combined 30 hours over the course of two weeks, the patient-gamer is immersed in a river canyon environment, where he or she engages in high-repetition motor practice targeting an affected hand and arm. Various game scenarios promote movements that challenge the stroke survivor, including rowing and paddling down a river, swatting away bats inside a cave, grabbing bottles from the water, fishing, avoiding rocks in rapids, catching parachutes containing supplies and steering to capture treasure chests. Throughout the intensive training schedule, the participant wears a padded mitt on the less affected hand for 10 hours daily, which causes the user to focus on using their more affected hand.

Lynne Gauthier, PhD, left, fits a specialized glove onto the hand of an assistant at The Ohio State University Wexner Medical Center. Gauthier helped develop a video game designed to allow patients to rehabilitate hands and arms affected by a stroke in the comfort of their own homes. Details: bit.ly/15IV0DP
Credit: The Ohio State University Wexner Medical Center.

View full size image

To ensure that motor gains made through the game carry over to daily life, the game encourages participants to reflect on their daily use of the weaker arm and engages the gamer in additional problem-solving ways of using the weaker arm for daily activities.

 This novel model of therapy has shown positive results for individuals who have played the game. Gains in motor speed, as measured by the Wolf Motor Function Test, rival those made through traditional CI therapy. The game provides intense, high-quality motor practice for patients, in their own homes. Patients have reported they have more motivation, time goes by quicker and the challenges are exciting and not so tedious.

 If this initial trial demonstrates sufficient evidence of efficacy in stroke survivors, future expansion of gaming CI therapy is possible for individuals with traumatic brain injury, cerebral palsy and multiple sclerosis.

μουσικοθεραπεία (βίντεο)

Από τα βίντεο που είδαμε με την κ.Νατσιοπούλου, εργοθεραπεύτρια του Ειδικού Σχολείου Καλαμάτας, που μας έκανε μια ειδική παρουσίαση - εισαγωγή στις μορφές θεραπείας μέσω της τέχνης στο πλαίσιο του project μας:

Pediatric music therapy engages children with special needs, such as Autism, on their level. Each session is designed around the child's individual goals. Sessions may include instrument play, singing, dancing, turn taking opportunities, with a strong focus on sensory and cognitive development.

When music is a part of autism therapy, wonderful things can happen! This music therapy and autism video shows you how to use music to bond and connect with children with special needs. It also shows how to address developmental goals through a simple musical technique that non-musicians can easily use.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Πηγή: www.aeon-dramatherapy.gr

Η δραματοθεραπεία είναι μια θεραπευτική προσέγγιση ατομική ή ομαδική που αξιοποιεί την δυναμική του θεάτρου και γενικότερα την τέχνη και την μεταφορά. Πρόκειται για ένα πλαίσιο δημιουργίας ενός μεταβατικού χώρου όπου οι σχέσεις διαμεσολαβούνται από ρόλους κείμενα μύθους και αλλά υλικά τέχνης.
Χρησιμοποιούνται πολλές τεχνικές όπως το παίξιμο ρόλων, κατασκευή και αφήγηση ιστοριών, μάσκες, τεχνικές γλυπτών, ζωγραφικής  και tableau vivant, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται ο ρόλος του σώματος στη κατεύθυνση της ψυχοσωματικής θεώρησης του ανθρώπου.
Επισημαίνουμε ότι η Δραματοθεραπεία εκτός από ένα θεραπευτικό γεγονός αποτελεί και ένα πολιτιστικό μόρφωμα. Η εξελικτική πορεία της δραματοθεραπείας έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα αλλά ως αυτόνομη θεραπευτική προσέγγιση αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του 60¨ στη Μεγάλη Βρετανία. Είχε βέβαια προηγηθεί ο Moreno εισάγοντας την έννοια του ψυχοδράματος με το οποίο η δραματοθεραπεία εμφανίζει ομοιότητες αλλά και πολλές διαφορές.
Η Δραματοθεραπεία έχει την δυνατότητα να λειτουργήσει σε διαφορετικά επίπεδα όπως εκείνο της δημιουργικότητας, της επίτευξης ενός στόχου αλλά και της θεραπείας, ως εκ τούτου απευθύνεται σε πολλούς διαφορετικούς πληθυσμούς.
Στη χώρα μας μετράει ήδη μια εικοσιπενταετία και εφαρμόζεται σε πολλά κέντρα ψυχικής υγιεινής, δομές αποκατάστασης, κέντρα απεξάρτησης και αλλού.

Η Δραματοθεραπεία φαίνεται να αποτελεί θεραπεία επιλογής για το σύγχρονο άνθρωπο  εισάγοντας την έννοια του αισθητικού στη θεραπευτική διαδικασία απαραίτητο διακήβευμα στην μεταμοντέρνα εποχή μας.
Ειδικότερα η δραματοθεραπεία ορίζεται ως η θεραπευτική-δημιουργική μέθοδος στην οποία το θεραπευτικό αποτέλεσμα επιτυγχάνεται μέσω της δραματικής μεταφοράς (Jennings, 1990).
Ο όρος αναφέρεται κυρίως στον χώρο μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας όπου εδράζεται η δημιουργικότητα.
Εδώ η μεταφορά λειτουργεί και κυριολεκτικά αφενός ως μετακίνηση, έκφραση και εξωτερίκευση των παραστάσεων της εσωτερικής σκηνής και αφετέρου ως εσωτερίκευση, ενδοβολή και κατανόηση της εξωτερικής σκηνής.
Η μεταφορά αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά και κάθε θεραπευτικής διαδικασίας αφού εξυπηρετεί την ομαλή ψυχική λειτουργία και συμβάλλει στον μηχανισμό της μετουσίωσης. Ο μηχανισμός της μετουσίωσης μαζί με τους μηχανισμούς προβολής και ταύτισης αξιοποιούνται  ιδιαίτερα στη δραματοθεραπεία , αφού ανασύρουν και φέρουν στο συνειδητό επίπεδο ξεχασμένα, κρυμμένα και απωθημένα κομμάτια του εαυτού μας και της προσωπικής μας ιστορίας.
Η προσωπική μας ιστορία ή καλύτερα  οι παράλληλες ιστορίες μας συνθέτουν την ατομική μας μυθιστορία , όπου μπορούμε να αντικρίσουμε ποικιλία ηρώων  και ένα ευρύ ρεπερτόριο ρόλων.
Μέσω της «Μεθόδου του ρόλου» ( Landy,1993) μας δίνεται η δυνατότητα να επεξεργαστούμε όχι μόνο τους σημαντικότερους ρόλους της καθημερινής μας ζωής, αλλά και το σύστημα των υπο-ρόλων που διαμορφώνει ,καθοδηγεί και καθορίζει τις καθημερινές μας συμπεριφορές, δημιουργώντας ένα λειτουργικό σύστημα ρόλων.
Εκτός από την ανωτέρω μέθοδο υπάρχουν και άλλα μοντέλα εφαρμογής της δραματοθεραπείας. Συνοπτικά αναφέρω την αναπτυξιακή προσέγγιση (Johnson 1982, 1990), που βασίζεται κυρίως στις αντικειμενότροπες σχέσεις, το αφηγηματικό μόντελο της διήγησης και δημιουργίας μια ιστορίας (Gersie&King 1990), το κοινωνικό-ανθρωπολογικό μοντέλο (Jennings, 1993) και το παραθετικό μοντέλο του Steve Mitchel.
Οι απόψεις του Στανισλάβσκι για το χτίσιμο των ρόλων  (as if), του Αρτό για ένα θέατρο  της ωμότητας, του living theater και του La Mama περί της θεατρικής κοινότητας αλλά και του Γκροτόφσκι για ένα φτωχό θέατρο προετοίμασαν το έδαφος για την εμφάνιση και τη διαμόρφωση της δραματοθεραπείας, παράλληλα βέβαια με την αλλαγή των αντιλήψεων στον χώρο της ψυχιατρικής και τις ανάγκες αποασυλοποίησης και άρσης του αποκλεισμού.
Ιδιαίτερα ο Μπ. Μπρεχτ με την κριτική απόσταση προσέφερε στη δραματοθεραπευτική τεχνική μια βασική παράμετρο , την «αισθητική απόσταση».
Εν κατακλείδι, η συγκεκριμένη μέθοδος επιδιώκει την έκφραση της «εσωτερικής σκηνής» μέσα από την βίωση των ρόλων και το «παράδοξο» του θεάτρου. Συνδέει το ασυνείδητο, με το θέατρο της καθημερινής μας ζωής επιτυγχάνοντας όχι μόνο την κάθαρση και την προσωπική μας ανάπτυξη, αλλά και αποτελεσματικές αλλαγές.
Δημιουργούμε παράλληλα ένα θεραπευτικό και ένα πολιτισμικό γεγονός.
Σχετικοί Σύνδεσμοι: www.edpe.gr

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Η Δραματοθεραπεία είναι μια διαδικασία συνήθως ομαδική αλλά και ατομική, που αξιοποιεί τη μεταφορά και τη δραματική έκφραση για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και των σχέσεων των συμμετεχόντων. Ήδη από τις αρχές του 20ουαιώνα ο J.C. Moreno εμπνεύστηκε και εξέλιξε μια ολοκληρωμένη θεωρία και πρακτική θεραπείας μέσω δράματος, το ψυχόδραμα. Όπως όλοι όμως γνωρίζουμε από την αρχαιότητα η σχέση ανάμεσα στη δραματική έκφραση και τη θεραπευτική διαδικασία ήταν αποδεκτή και αναγνωρίσιμη. Δίπλα ακριβώς από το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου υπήρχε ένα θεραπευτήριο και συχνά η λειτουργία του ήταν συμπληρωματική, καθώς οι ασθενείς συχνά συμμετείχαν στο χορό των τραγωδιών. Η Θεραπευτική απελευθέρωση καταπιεσμένων παθών ήταν μέρος της τελετουργικής διαδικασίας μέσω της οποίας η κοινότητα μπορούσε να συμβιβαστεί με τις απώλειες και τις καταστροφές, τις νίκες και τους θριάμβους της ώστε να επιβιώσει σε ένα μπερδεμένο και συχνά εχθρικό κόσμο. Ο Αριστοτέλης είχε ονομάσει αυτή την εντεταλμένη απελευθέρωση της έντασης των θεατών «κάθαρση παθών». Αιώνες αργότερα συναντάμε την ηθική θεραπεία μέσα στα θέατρα των ψυχιατρικών ασύλων. Ο Coulmier, διευθυντής του ασύλου Charenton έξω από το Παρίσι. Εργάζεται με ασθενείς σε θεατρικές παραγωγές με τη συμμετοχή του έγκλειστου μαρκήσιου De Sade μεταξύ 1979 και 1811. Ο Reil, Γερμανός συγγραφέας, κάνει αναφορές σε παραστάσεις μέσα σε ψυχιατρικά νοσοκομεία του 1803. Θεατρικές θεραπευτικές δραστηριότητες αναπτύσσονται και σε άλλα άσυλα της Ευρώπης.
Στο τέλος του 19ου αιώνα η τραγωδία επηρεάζει τον νεαρό Freud στη σύλληψη της ψυχαναλυτικής θεωρίας, όπου η κάθαρση εξυπηρετεί την αυτογνωσία. Την ίδια περίπου περίοδο με τον Freud, o σπουδαίος αναμορφωτής του θεάτρου Stanislavski είχε αρχίσει μια άλλη αντιμετώπιση του θεάτρου και της σχέσης ρόλου και ηθοποιού. Ο σύγχρονος του Evreinoπροχώρησε αντιλαμβανόμενος δυο πραγματικότητες εκείνη του ατόμου και εκείνη της persona, την οποία αποκαλούσε το άλλο εγώ. Μέσω της ερμηνείας ρόλων που είναι φανταστικοί, ο ηθοποιός δύναται να υπερβεί έναν αριθμό ψυχολογικών και φυσικών ασθενειών, σύμφωνα με τον Evreinov, όπως παρατηρεί στο βιβλίο του “the theatre in life” (1927). Την ίδια εποχή o Vladimir Iljin ανέπτυξε μια αντίληψη του θεραπευτικού θεάτρου βασισμένη στην εκπαίδευση και τον αυτοσχεδιασμό. Σιγά-σιγά, όσο προχωρούσε ο αιώνας μας το θέατρο άρχισε να αλλάζει, οι απόψεις του Antonin Artaud με το “θέατρο της ωμότητας” εύρισκαν πρόσφορο έδαφος, ενώ μέσα στη δεκαετία του ‘50 άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους πρωτοποριακά θεατρικά σχήματα όπως το “Living theatre” και αργότερα το “Bread and Puppet” και το θέατρο του Grotovski και του Barba. δε πρέπει να ξεχνάμε τη δυναμική παρουσία του αναμορφωτή του θεάτρου Bertolt Brecht με το θέατρο της συνειδητοποίησης, και την έννοια της αποστασιοποίησης που βρίσκει ιδανική εφαρμογή στην απόσταση από το πραγματικό γεγονός στην δραματοθεραπεία.
Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μέσα σε κλίμα κοινωνικών ανακατατάξεων επιστημονικών και καλλιτεχνικών αναδομήσεων, το θέατρο πλησιάζει τη ζωή, την ψυχιατρική, και την ψυχοθεραπεία αρχίζει να αλλάζει την αντίληψη για τον ασθενή και την αντιμετώπιση του, εμφανίζεται η «Δραματοθεραπεία». Ο όρος dramatherapy δημιουργήθηκε από τον Peter Slade (1959), ο οποίος έγινε ευρύτερα γνωστός για την ιδέα του ότι το δραματικό παιχνίδι των παιδιών είναι μια φυσική μορφή εκμάθησης και θεραπείας. Το άρθρο του είχε τίτλο «Dramatherapy as an Aid to Becoming a Person».
Η σημαντικότερη μορφή της δραματοθεραπείας στη Βρετανία η Emmy Sue Jennings, ξεκίνησε την εργασία της στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και επηρέασε πάρα πολύ τη δεκαετία του 70, με τη δημοσίευση του βιβλίου “Remedial drama”. Η Jennings προχώρησε ιδρύοντας πολλά εκπαιδευτικά ινστιτούτα στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπως Νορβηγία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Κύπρο , Ισραήλ.
Από το 1988 η μέθοδος εφαρμόζεται σε χώρους ψυχικής υγείας, νοσοκομεία, ειδικά σχολεία και κέντρα απεξάρτησης, ιδιαίτερα στο 18άνω του ΨΝΑ. Έρχονται σε επαφή με τη μέθοδο και εκπαιδεύονται σ’ αυτήν αρκετοί σπουδαστές στα μεταπτυχιακά εκπαιδευτικά ιδιωτικά κέντρα που λειτουργούν στη χώρα μας και ενημερώνονται φοιτητές του Πανεπιστημιακού χώρου. Ανακοινώσεις και αποτελέσματα από την εφαρμογή δραματοθεραπείας εμφανίζονται σε επίσημα συνέδρια ψυχοθεραπείας, αλλά και αρχαίου δράματος. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για συνεργασία με άλλες μορφές δημιουργικών θεραπειών, όπως είναι η Art-therapy, Dance-therapy, Music-therapy αλλά και το ψυχόδραμα
Νέες γενιές δραματοθεραπευτών επιμορφώνονται και κινούν το πεδίο προς νέες κατευθύνσεις, εξελίσσοντας τη μέθοδο και τη δυναμική της.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η εμφάνιση της δραματοθεραπείας, με πρωταρχική μορφή τον Robert Landy, συμπυκνώνει διαφορετικές προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν ψυχόδραμα, αναπτυξιακή ψυχολογία και θέατρο.
Στην Ελλάδα ξεκίνησε το 1984 υπό μορφή σεμιναρίων στην αρχή για να οργανωθεί αργότερα σε κύκλους σπουδών στο « Κέντρο ψυχοθεραπείας μέσω τέχνης». Μόλις το 1989 ιδρύθηκε ο Σύλλογος Dramatherapy «θέατρο–θεραπεία» ο οποίος και οργάνωσε την εκπαίδευση στην Αθήνα. Το 1990 ιδρύεται ο Πολιτιστικός Οργανισμός «ΑΙΩΝ» που δραστηριοποιείται στη δραματοθεραπεία και από το 1994 το Ινστιτούτο Δραματοθεραπείας ΑΙΩΝ παρέχει τετραετή εκπαίδευση, ενώ παράλληλα δραστηριοποιείται στον ευρύτερο θεραπευτικό και κοινωνικό χώρο.
Το 1998, το ινστιτούτο ξεκινά από τον εκδοτικό οίκο «Ελληνικά γράμματα» τη σειρά δραματοθεραπείας «Ρόλοι στη ζωή και ρόλοι στο θέατρο». Ο σύλλογος Dramatherapy «θέατρο–θεραπεία» μετεξελίσσεται το 2004 σε Ένωση Δραματοθεραπευτών-Παιγνιοθεραπευτών Ελλάδος (ΕΔΠΕ) και το 2007 διοργανώνει το 1ο συνέδριο Δραματοθεραπείας και Παιγνιοθεραπείας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Το 2010 ο πολιτιστικός οργανισμός «ΑΙΩΝ» γιορτάζει 20 χρόνια ενεργούς δράσης στο χώρο της δραματοθεραπείας και του πολιτισμού.

Επιλογή από άρθρο του Στέλιου Κρασανάκη στη συλλογική έκδοση του Ασημάκη Παναγιώτη Δ., (1999), «Σύγχρονες ψυχοθεραπείες στην Ελλάδα», εκδόσεις Ασημάκη.

Εισαγωγή στην εικαστική θεραπεία (βίντεο)

Εισαγωγή στην εικαστική θεραπεία
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΣΩ ΤΕΧΝΗΣ
η εικαστική προσέγγιση

Έρευνα- Μελέτη: Νιζέττα Αναγνωστοπούλου
Σκηνοθετική Επιμέλεια: Αλέξανδρος Παπαχριστόπουλος

ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ 1996 ©

Art Therapy, η εικόνα πριν από τη λέξη

 Πηγή: www.kathimerini.gr/

«Εικαστική ψυχοθεραπεία» ή, αλλιώς, «art therapy»... Μια απλή αναζήτηση στις ελληνικές σελίδες του Διαδικτύου μπορεί να αποδειχθεί αποκαλυπτική. Η εικαστική ψυχοθεραπεία, ένα είδος θεραπείας που χρησιμοποιεί την τέχνη ως βασικό μέσο επικοινωνίας του ασθενούς, φαίνεται να χρησιμοποιείται όλο και πιο πολύ στη χώρα μας, ως κύρια και ως συμπληρωματική θεραπεία. Δέκτες της εικαστικής ψυχοθεραπείας είναι παιδιά με απλά προβλήματα στη μάθηση ή αναπτυξιακές διαταραχές, αλλά και ζευγάρια, οικογένειες, ενήλικοι με ψυχιατρικά προβλήματα, κυρίως κατάθλιψη, τοξικομανείς, αλκοολικοί.

Ολοένα και περισσότερο βλέπουμε την τέχνη να κάνει την εμφάνισή της στις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στην ειδική αγωγή αλλά και σε χώρους όπως το Αιγινήτειο, τα ΚΕΘΕΑ, κέντρα ψυχικής υγείας, ειδικά σχολεία. Με αφορμή το 4ο Συμπόσιο Art Therapy «20 χρόνια Εικαστικής Ψυχοθεραπείας στην Ελλάδα. Εξελίξεις και προοπτικές», που οργανώνεται το επόμενο Σαββατοκύριακο από το Κέντρο Τέχνης και Ψυχοθεραπείας, η «Κ» μίλησε με εικαστικούς ψυχοθεραπευτές από διάφορους χώρους, καταγράφοντας τις ευεργετικές ιδιότητες μιας θεραπευτικής πρακτικής με βασικό συστατικό την τέχνη...

Το art therapy έχει διάφορες εκφάνσεις, αφού μπορεί να βασίζεται σε εικαστικά μέσα, τη μουσική αλλά και το θέατρο. Κοινός άξονας φαίνεται να είναι η δοκιμασία ενός «εναλλακτικού» τρόπου έκφρασης, εναλλακτικού σε σχέση με τον πιο παραδοσιακό λόγο. Η Μαρίνα Μάγκλαρη, ψυχολόγος και δραματοθεραπεύτρια, που δουλεύει στο Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας στην Αθήνα, εξηγεί πώς η τέχνη μπορεί να αποτελέσει για παιδιά και ενηλίκους ένα πολύ λιγότερο απειλητικό μέσο έκφρασης. Ως εκ τούτου, η μέθοδος του art therapy φαίνεται να γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτή σαν συμπληρωματική θεραπεία από τον κόσμο της ψυχιατρικής.

Ασφάλεια και εμπιστοσύνη
Η Πάολα Παρτσαλάκη, εκπαιδευτικός και εκπαιδευόμενη εικαστική ψυχοθεραπεύτρια, δουλεύει σε δημόσιο ειδικό σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο της εκπαίδευσής της, έχει μπει και στη θέση του θεραπευόμενου. «Πρόκειται για μια πλούσια εμπειρία. Αλλαξα προοπτική για πολλά θέματα - ξεδιάλυναν κάποια πράγματα μέσα μου. Γιατί η εικόνα είναι ένα μέσο πιο δυνατό από τα λόγια. Οι εικόνες δεν μπορούν να λογοκριθούν. Πολλές φορές νιώθεις ότι κάποια μαγική δύναμη κινεί το χέρι σου, χωρίς να μπορείς να το ελέγξεις και ύστερα σου παίρνει χρόνο να συνειδητοποιήσεις τι έχεις καταφέρει να εκφράσεις. Και όταν φτάσεις στο σημείο να διαβάσεις και να συνδεθείς με την εικόνα, είναι αποκαλυπτικό, σαγηνευτικό...».
Στο ειδικό σχολείο δουλεύει με παιδιά που έχουν προβλήματα συμπεριφοράς, δυσκολίες ένταξης, αλλά και έντονα ψυχικά και συναισθηματικά προβλήματα. Η κ. Παρτσαλάκη βρίσκει ότι μέσα όπως η ζωγραφική, η κεραμική, η χειροτεχνία, μπορούν να αποτελέσουν έναν «κοινό τόπο συνάντησης, έναν τρόπο να δημιουργήσεις μια σχέση με ένα παιδί, ένα μέσο με το οποίο μπορεί να νιώσει ασφάλεια».
Η ασφάλεια και η εμπιστοσύνη είναι δύο έννοιες που επαναλαμβάνονται αρκετά στις συζητήσεις με ανθρώπους που ασχολούνται με την εικαστική ψυχοθεραπεία. Η Αλεξάνδρα Κατσικά, ειδικευόμενη παιδοψυχιατρικής και εκπαιδευόμενη εικαστική ψυχοθεραπεύτρια, μίλησε για τη δική της αρχική εμπειρία από τη μεριά του θεραπευόμενου: «Στην αρχή υπήρξε μια επιφυλακτικότητα, κυρίως γιατί ένιωθα πιο ελεγχόμενη ως άνθρωπος, έχοντας κάποιες σπουδές στο βιογραφικό μου, και ως εκ τούτου, με τρόμαζε το μέσο. Υστερα όμως απέκτησα μια εμπιστοσύνη στην όλη διαδικασία, άρχισα να καταλαβαίνω μερικά κομμάτια του εαυτού μου».

Πόσο καλοί δέκτες της εικαστικής ψυχοθεραπείας είναι άραγε οι ενήλικοι; 
Οι συνομιλητές μας μοιάζουν να συμφωνούν ότι για τα παιδιά, το εικαστικό μέσο είναι πιο απλό, πιο εύκολο, αφού συνιστά ένα είδος επικοινωνίας χωρίς κανόνες, με αποτέλεσμα να χαλαρώνουν και να καταφέρνουν να εκφράσουν στοιχεία που οι κοινωνικές καταβολές δεν μας επιτρέπουν να εκφράσουμε. Η κ. Κατσικά εξηγεί ότι «οι ενήλικοι είναι πιο δομημένοι, αλλά αυτό δεν τους αποτρέπει από το να βρουν έναν δικό τους ρυθμό, που τους οδηγεί εντέλει στο να εμπιστευθούν το μέσο». Η κ. Παρτσαλάκη, που δουλεύει και με ασθενείς στο Κέντρο Αλτσχάιμερ στο Μετς, καταλήγει ότι η εικαστική ψυχοθεραπεία ενδείκνυται «για όλες τις ηλικίες και όλους τους πληθυσμούς. Από τη στιγμή που αφήνεσαι, γίνεται δουλειά. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ενήλικοι δεν έχουν και μεγαλύτερες αντιστάσεις, αφού συνήθως θέλουν αυτό που θα δημιουργήσουν να είναι ωραίο, αναγνωρίσιμο, ενώ αυτό δεν χρειάζεται».

Αποκαλυπτικό μέσο
Η Ελένη Γιαννούλη, ψυχολόγος και εκπαιδευόμενη εικαστική ψυχοθεραπεύτρια, σε συνεργασία με την εργοθεραπεύτρια Αφροδίτη Πανταγούτσου, χρησιμοποιεί την εικαστική ψυχοθεραπεία σε δύο προγράμματα στο Αιγινήτειο νοσοκομείο: το Πρόγραμμα Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής (με υπεύθυνο τον αν. καθηγητή Ψυχιατρικής Γρ. Βασλαματζή) και το Πρόγραμμα Μεθοριακών Διαταραχών Προσωπικότητας (με υπεύθυνη την αν. καθηγήτρια Ελ. Βάσου). Εδώ, κύριοι δέκτες της εικαστικής ψυχοθεραπείας, που ασκείται σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες, είναι άνθρωποι άνω των 18 ετών. «Στο πρώτο πρόγραμμα, η εικαστική ψυχοθεραπεία βοηθάει πολύ τις ανορεξικές ή βουλιμικές κοπέλες που δεν έχουν ευχέρεια στη λεκτική έκφραση, φέρνοντάς τες σε επαφή με τα συναισθήματά τους με έναν λιγότερο απειλητικό τρόπο. Και το ίδιο ισχύει και για το δεύτερο πρόγραμμα, μόνο που εδώ ο πληθυσμός είναι διαφορετικός, όπως είναι και ο τρόπος που βλέπει κανείς τον ασθενή του. Το βασικό όμως είναι ότι το εικαστικό είναι πιο αποκαλυπτικό, φέρνοντας πιο σύντομα αποτελέσματα».

Εικαστική ψυχοθεραπεία (art-therapy)

Πηγή: www.psychologyart.gr

Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία art-therapy είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, που για όσους έρχονται σε επαφή μαζί της  αυτό που μαθαίνουν και κατανοούν είναι η διαδικασία που παράγει τέχνη και η θεραπευτική ιδιότητα της. Είναι  ο άνθρωπος δημιουργός που παίρνει στα χέρια του τον πηλό, το χρώμα, το πινέλο και γνωρίζοντας τα υλικά φτιάχνει, δημιουργεί πράγματα-έργα που δεν τα ελέγχει ο ορθολογισμός και εκπλήσσεται, ο άνθρωπος δημιουργός   αποκαλύπτει και θαυμάζει μέσα από την εικαστική έκφραση, ζωγραφίζει  και βλέπει στα δημιουργήματα του ότι δεν έβλεπε παλιότερα. 

Πιο απλά η  Εικαστική Ψυχοθεραπεία είναι ένας ευχάριστος και δημιουργικός τρόπος να καταπολεμήσεις το άγχος, να διαχειριστείς τα δύσκολα συναισθήματα και να αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά καταστάσεις που το προκαλούν όπως βέβαια και σε πιο δύσκολες καταστάσεις στην ψυχική υγεία εφόσον αποτελεί μια μέθοδο καταπολέμησης της κατάθλιψης, αγχωδών διαταραχών του στρες (και άλλων διαταραχών) χωρίς φαρμακευτική αγωγή.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης ανακουφίζουν  και ταυτόχρονα η ενασχόληση με τη δημιουργική διαδικασία  αποσπά την προσοχή από σκέψεις και προβληματισμούς που βασανίζουν το μυαλό. Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία βοηθά παράλληλα στην αναγνώριση, καταπολέμηση και κάποιες φορές στην εξάλειψη των πηγών του άγχους στην καθημερινότητα.

Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία Απευθύνεται στο γενικό πληθυσμό, σε ευαισθητοποιημένα άτομα στα οποία η αναζήτηση του εαυτού και των σχέσεων με τους άλλους αποτελούν ανοιχτά ζητήματα προς επεξεργασία.

Η ανάλυση των θεμάτων γίνεται πολυεπίπεδα με έμφαση στη θεωρία όσο και στην πράξη. Μέσα από την κατανόηση της αποδοχής, της διαφορετικότητας και της μοναδικότητας του ατόμου  διευρύνονται  οι  επικοινωνιακές δεξιότητες, την η ολόπλευρη ανάπτυξη εαυτού και την επαφή με το δημιουργικό τους εαυτό. Οι συμμετέχοντες διευρύνουν το γνωστικό και συναισθηματικό τους επίπεδο, ανακαλύπτουν νέους τρόπους θεώρησης των θεμάτων που τους απασχολούν, αναπτύσσουν νέες στρατηγικές επίλυσης  προβλημάτων και  εκφράζονται δημιουργικά και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσα από τον ανοιχτό διάλογο της ψυχολογικής θεωρίας αλλά και της τέχνης.

Ο άνθρωπος προσπαθεί να εξισορροπήσει τις ψυχικές του συγκρούσεις , που παράγουν ενοχή , άγχος χρησιμοποιώντας τη δημιουργική του ικανότητα και έτσι τα στοιχεία της ταυτότητας του ως ένα βαθμό καθορίζονται από τις προσπάθειες του να συμβιβάσει αυτές τις αντικρουέμενες τάσεις.

Αυτή η εσωτερική αναγκαιότητα είναι ο πυρήνας της δημιουργίας και συνεπώς κάθε ψυχική διεργασία μπορεί να εκφραστεί και να αποτυπωθεί μέσα από το εικαστικό αποτέλεσμα. Το έργο γίνεται φίλτρο , οθόνη , δοχείο και έτσι η δημιουργικότητα του ανθρώπου και η ανάπτυξη της γίνεται ένας πολύ σημαντικός θεραπευτικός παράγοντας.

Ένας πρώτος συµβολισµός είναι οι ίδιες οι νοητικές ή ψυχικές αναπαραστάσεις που  γίνονται έργο / εικόνα . Το άτοµο µπορεί να τροποποιεί τη φαντασία του, τους δαίμονες του  να αλλάζει ή και να εµπλουτίζει τα σύµβολά του.

Μέσω της εικαστικής θεραπείας το άτοµο µπορεί ακόµη και να φτιάχνει τα σύµβολά του, µια και το εικαστικό προϊόν είναι ένα πρώτο σύµβολο. Έτσι δίνεται η δυνατότητα στον άνθρωπο να μορφοποιήσει τους φόβους του, να χάσουν  αυτοί πλέον την ασάφεια τους, να αποκτήσουν συγκεκριμένη μορφή και να τους αντιμετωπίσει καλύτερα Η εικαστική παραγωγή παραμένει ως απόδειξη στο χρόνο και στο χώρο και ο άνθρωπος είναι δύσκολο να αρνηθεί την ύπαρξη της. Το έργο τέχνης είναι πάντα εκεί ακόμη και αν θελήσει ο δημιουργός του να το κρατήσει σε απόσταση:  κάποια στιγμή η καταστροφική μορφή θα μεταμορφωθεί.

Άλλωστε η μετουσίωση είναι μια συνεχιζόμενη διαδικασία και η κάθε της προσπάθεια οδηγεί σε μια λύση, που με τη σειρά της γεννά μια άλλη  δυνατή και ενδιαφέρουσα από την προηγούμενη και λιγότερο απειλητική.

Η ζωγραφική  λοιπόν λειτουργεί και θεραπευτικά, με την ευρεία σημασία της λέξης, καθώς, εκτός από την καθαρτική λειτουργία με την συναισθηματική εκφόρτιση με τις γραμμές και τα χρώματα, δίνει μια δυνατότητα να μορφοποιήσουν τους φόβους τους και να τους αντιμετωπίσουν καλύτερα. Αυτοί οι φόβοι   λοιπόν  απoκτούν μέσα από τη ζωγραφική   συγκεκριμένη μορφή και έτσι χάνουν πλέον  την ασάφειά τους και φοβίζουν  λιγότερο.

Η τέχνη  απεικονίζει το πώς η εικαστική έκφραση λειτουργεί καθαρτικά και σαν ένα µέσο επικοινωνίας και επεξεργασίας συναισθηµάτων. Αυτή η ίδια η ζωγραφική εκφραστικότητα αποτελεί και το μείζον εργαλείο στην Εικαστική Ψυχοθεραπεία.

Θα πρέπει να διευκρινίσουμε επίσης ότι δεν χρειάζεται να ξέρει κάποιος να ζωγραφίζει δεν χρειάζεται να είναι κανείς καλλιτέχνης για να δώσει μορφή στο χάος , να περάσει από την αδράνεια στην κίνηση, από τη σύγχυση στην τάξη. Η επαφή με τον δημιουργικό μας εαυτό είναι μια πράξη αγάπης. Ο άνθρωπος δημιουργός σε ένα πλαίσιο αποδοχής, σεβασμού και γνώσης εκπλήσσεται και απορεί, συγκινεί, θαυμάζει…

Λίγα λόγια για την Εικαστική Ψυχοθεραπεία

Πηγή: www.art-therapy.gr/

Γύρω στο 1940, μια σειρά ζωγράφων και ψυχοθεραπευτών έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται πως για κάποιο λόγο η δημιουργική έκφραση έχει θεραπευτική επίδραση στην ψυχολογική υγεία του ανθρώπου. Από τότε το «μυστήριο» έχει εξελιχθεί τόσο ώστε να αποτελεί ξεχωριστή ψυχοθεραπευτική μέθοδο την «Εικαστική Θεραπεία» (Art Therapy). Η Εικαστική Θεραπεία εφαρμόστηκε στις Η.Π.Α. και τη Μεγ. Βρετανία από το 1960, ενώ στην Ελλάδα αρχίζει να εφαρμόζεται γύρω στο 1980.

Ποια είναι λοιπόν αυτή η ξεχωριστή θεραπευτική προσέγγιση;
Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία βασίζεται στη δύναμη της Εικαστικής Έκφρασης (ζωγραφικής, πηλού, κολλάζ, φωτογραφίας, άμμου κ.α.) ως μέσου επικοινωνίας. Η θεραπευτική προσέγγιση μέσα από την τέχνη, αναγνωρίζει τις καλλιτεχνικές διεργασίες, τις δομές, το περιεχόμενο και τους συνειρμούς πάνω σε αυτά, σαν καθρέπτες των ικανοτήτων, της προσωπικότητας και των ενδιαφερόντων του ανθρώπου. Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που επιτρέπει τη συναισθηματική  έκφραση και «ίαση» μέσω εξωλεκτικών οδών. Η ζωγραφική είναι μια προβλητική τεχνική που επιτρέπει σε παιδιά και ενήλικες να δημιουργήσουν, να κατασκευάσουν μια εικόνα του κόσμου όπως τον βιώνουν. Μια εικόνα αντανακλά τους συναισθηματικούς προβληματισμούς των ανθρώπων. Συνήθως οι ενήλικες, χρησιμοποιούν έξεις για να εκλογικεύσουν τα συναισθήματά τους κι έτσι να απομακρυνθούν από αυτά.

Ποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει την Εικαστική Ψυχοθεραπεία
Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία δεν έχει περιορισμούς. Είναι και για μικρούς και για μεγάλους. Επίσης δεν απαιτεί κανένα ιδιαίτερο «ταλέντο» στη ζωγραφική. Το μόνο που χρειάζεται είναι η θέληση να χρησιμοποιήσει κάποιος τα υλικά για να εκφραστεί.
Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία προσφέρει ένα διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας, μια διαφορετική «γλώσσα». Τη γλώσσα της εικόνας και του συμβολισμού.
Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε ανθρώπους που βρίσκουν τα λόγια δύσκολα ή ανεπαρκή για να εκφράσουν αυτά που επιθυμούν. Είναι επίσης χρήσιμη και σε ανθρώπους, οι οποίοι στηρίζονται τόσο πολύ στο λόγο (στο διανοητικό, στη σκέψη)  ώστε χάνουν επαφή με το συναίσθημα.

Τι συμβαίνει σε μια συνεδρία Εικαστικής Ψυχοθεραπείας;
Σε μια συνεδρία Εικαστικής Ψυχοθεραπείας μοιράζεται ο χρόνος ανάμεσα στη δημιουργία και στη συζήτηση πάνω σε αυτό που δημιούργησε κάποιος. Το πώς θα μοιραστεί αυτός ο χρόνος εξαρτάται από τις ανάγκες του θεραπευόμενου.
Ο θεραπευτής δεν βρίσκεται εκεί για να καθοδηγεί και να επιβάλλει το δικό του «εγώ». Βρίσκεται εκεί για να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα ασφάλειας, εμπιστοσύνης και αποδοχής του ανθρώπου χωρίς κριτική. Βοηθάει στη διερεύνηση και επεξεργασία της εικόνας με τον εαυτό. Η σχέση είναι τριαδική δηλαδή θεραπευτής-θεραπευόμενος-εικόνα.

Η αξία της Εικαστικής Ψυχοθεραπείας
Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία προσφέρει έναν «καθρέφτη» στα συναισθήματα και στις σκέψεις. Σε αντίθεση με τον προφορικό λόγο, η εικόνα είναι κάτι που μένει. Είναι λοιπόν ένα είδος «χειροπιαστής μνήμης» γιατί ο άνθρωπος μπορεί να επιστρέψει σε μια εικόνα που έκανε παλιά και να τη διερευνήσει ξανά. Εκφραζόμενος κάποιος μέσα από τα δημιουργήματά του αποκτά έναν απόλυτα προσωπικό και ιδιαίτερο τρόπο για να επικοινωνήσει αυτά που γνωρίζει ή αυτά που δεν γνωρίζει.

Χοροθεραπεία

Πηγή: http://www.noesi.gr/book/intervention/dance-therapy#sthash.0tAUIqWw.dpuf

Η χοροθεραπεία - κινητική θεραπεία ανήκει στην κατηγορία των θεραπειών μέσω τεχνών μαζί με την μουσικοθεραπεία, την δραματοθεραπεία και την εικαστική θεραπεία και είναι η ψυχοθεραπευτική χρήση της εκφραστικής κίνησης και του χορού μέσα από την οποία το άτομο μπορεί να εμπλακεί δημιουργικά σε μια διαδικασία προσωπικής ολοκλήρωσης και ανάπτυξης. Η χοροθεραπεία – κινητική θεραπεία όπως ορίζεται από τον American Dance Therapy Association είναι:

"η ψυχοθεραπευτική τεχνική η οποία χρησιμοποιεί τη κίνηση σαν μια διαδικασία προώθησης της συναισθηματικής, νοητικής και φυσικής ολοκλήρωσης του ατόμου".

Έτσι η χοροθεραπεία – κινητική θεραπεία επιτυγχάνει αλλαγές στον φυσικό (σωματικό), συναισθηματικό και νοητικό τομέα καθώς και στη κοινωνική συμπεριφορά του ατόμου. Ο χοροθεραπευτής εστιάζει στην κινητική συμπεριφορά του ατόμου όπως αυτή αποκαλύπτεται μέσα στη θεραπευτική σχέση.
Συμπεριφορές έκφρασης, επικοινωνίας και προσαρμογής εξετάζονται είτε πρόκειται για ομαδική, είτε για ατομική θεραπεία. Η κίνηση του σώματος χρησιμοποιείται από τον χοροθεραπευτή σαν μέσο εκτίμησης – αξιολόγησης και σαν τρόπος θεραπευτικής παρέμβασης.
Η κίνηση είναι αυτομάτως ο πιο βασικός και ο πιο άμεσος τρόπος επικοινωνίας μας. Από την αρχή της εμφάνισης του ανθρώπινου είδους το πέρασμα του ατόμου από τη ζωή έχει ισχυροποιηθεί και διευκολυνθεί από τελετουργικούς χορούς - γέννηση, γονιμότητα, συγκέντρωση τροφής, ερωτοτροπία, θεραπεία, θάνατος – κάθε πλευρά της ζωής είχε τον δικό της χορό. Η συμμετοχή σε τέτοιους χορούς έδινε μια δυνατή αίσθηση ταυτότητας, ενίσχυε την αίσθηση την κοινότητας και έδινε την απαραίτητη δύναμη για ανταπόκριση σε δύσκολες καταστάσεις.
Οι προσωπικές μας κινήσεις εκφράζουν την στάση μας και την αντίληψή μας για το περιβάλλον, τους άλλους και τον εαυτό μας. Τα συναισθήματά μας, οι αποφάσεις μας και το νοητικό μας στιλ μπορούν να γίνουν κατανοητά από όσους είναι εκπαιδευμένοι στη παρατήρηση της κίνησης.
Η πρωτοποριακή δουλειά του Rudolph Laban στη Γερμανία πριν τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο πρόσφερε μια γλώσσα η οποία έδωσε τη δυνατότητα μιας αντικειμενικής συζήτησης της ανάλυσης της ανθρώπινης κίνησης. Η συνεισφορά του στους τομείς της παρατήρησης της κίνησης, της καταγραφής, και της εφαρμογής τους σε όλες τις μορφές της ανθρώπινης προσπάθειας συνέβαλε στην θεωρητική και πρακτική βάση της χοροθεραπείας. Η θεωρητική βάση της χοροθεραπείας αντλείται από τον χορό, την ψυχολογία, την νευροψυχολογία, την ψυχιατρική, την δυναμική των ομάδων και την ανάλυση της κίνησης (π.χ. Laban Movement Analysis, Kestenberg Movement Profile κ.τ.λ.).
Τα βασικά χαρακτηριστικά της χοροθεραπείας είναι ότι χρησιμοποιείται η γλώσσα του σώματος και η μη λεκτική διάσταση της επικοινωνίας - η οποία αποτελεί τρόπο έκφρασης - για να παρακινηθεί η επικοινωνία. Η κίνηση από κοινού μέσα σε ένα θεραπευτικό περιβάλλον βοηθά να επανακαθιερωθούν ενσωματωμένα κινητικά μοτίβα, κινεί και υποστηρίζει την ολοκλήρωση συναισθημάτων, σκέψεων και πράξεων. 
Η χοροθεραπεία λειτουργεί εξελικτικά συνδέοντας το φυσικό με το συναισθηματικό επίπεδο και βοηθώντας τη δημιουργία της εικόνας του σώματος και της αίσθησης της ταυτότητας όπως επίσης αποτελεί δημιουργική διεργασία η οποία εκφράζει συμβολικές διαδικασίες και κινητικές μεταφορές και εξερευνεί νέους τρόπους αντιμετώπισης. Η χοροθεραπεία στηρίζεται σε πέντε θεμελιώδεις αρχές:

1. Ότι υπάρχει συνεχής αλληλεπίδραση μεταξύ σώματος και πνεύματος και όταν συμβεί μια σημαντική αλλαγή στο κινητικό επίπεδο μπορεί να επηρεάσει το νοητικό ή το συναισθηματικό και αντίστροφα. Ο χοροθεραπευτής συνδέει τις κινητικές εμπειρίες με την λεκτική κατανόηση χρησιμοποιώντας ελεύθερο συνειρμό και ερμηνείες της κίνησης.
2. Ότι πλευρές της προσωπικότητας του ατόμου αντικατοπτρίζονται στην κίνηση. Αυτές οι πλευρές μπορεί να περιλαμβάνουν τρόπους – μοτίβα κοινωνικής συσχέτισης, ψυχολογικές εξελικτικές διαδικασίες, ψυχοπαθολογία κ.ά.
3. Η θεραπευτική σχέση ασθενή – θεραπευτή είναι μεγίστης σημασίας. Ο θεραπευτής χρησιμοποιεί κυρίως μη-λεκτική ανταπόκριση και αλληλεπίδραση με τον ασθενή όπως καθρεπτισμός της κίνησης, συγχρονισμός, σωματική επαφή κ.ά.
4. Η κίνηση μπορεί να αποτελεί ένδειξη ασυνείδητης διαδικασίας. Κινητικά σύμβολα και κινητικές μεταφορές που χρησιμοποίησε ο ασθενής κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής συνεδρίας τον βοηθούν να αποκτήσει πρόσβαση στο ασυνείδητο του.
5. Η εμπλοκή σε μια δημιουργική διαδικασία κίνησης μέσα από αυτοσχεδιασμό έχει μεγάλη θεραπευτική αξία. Το άτομο μέσα από νέους τρόπους κίνησης του σώματος του βιώνει νέες εμπειρίες.

Η χοροθεραπεία - κινητική θεραπεία απευθύνεται και σε παιδιά και σε ενήλικες, και εφαρμόζεται είτε σε ατομικό είτε σε ομαδικό επίπεδο.
Οι διαφορές μεταξύ χοροθεραπείας και των άλλων τύπων φυσικών δραστηριοτήτων π.χ. πρωτόγονη έκφραση, θεραπευτικός χορός κ.τ.λ. είναι:

1. Στόχος της χοροθεραπείας δεν είναι να κάνει τον πελάτη - ασθενή να κινηθεί πιο ελεύθερα ή πιο τέλεια αλλά να πειραματιστεί μέσα από την κίνηση, να εξερευνήσει νέους τρόπους να ζει και να αισθάνεται και να έλθει σε επαφή με συναισθήματα τα οποία δεν μπορεί να λεκτικοποιήσει.
2. Ο δάσκαλος της κίνησης / χορού χρησιμοποιεί συγκεκριμένες κινήσεις για να κατευθύνει τους μαθητές να αισθανθούν σε ένα συγκεκριμένο τρόπο πχ μπορεί να τους ζητήσει να πηδήξουν ή να κουνήσουν τα χέρια τους ελεύθερα κτλ ενώ αντίθετα ο χοροθεραπευτής δεν κατευθύνει την κίνηση ούτε περιγράφει τα συναισθήματα που πρόκειται να εκφράσει ο πελάτης / ασθενής.
3. Ο χοροθεραπευτής αντίθετα από τον δάσκαλο έχει γνώσεις θεωριών ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας και είναι εκπαιδευμένος να χρησιμοποιεί την κινητική αλληλεπίδραση για το όφελος του ασθενή.
4. Ο χοροθεραπευτής δεν διορθώνει την κίνηση όπως ο δάσκαλος.
5. Η διαδικασία της χοροθεραπείας ξεκινά από την κίνηση προς τα σύμβολα και τις μεταφορές (στοιχεια του ασυνείδητου) και φτάνει στην ερμηνεία.

Σε ποιους απευθύνεται η χοροθεραπεία;

• Στον καθένα που βιώνει συναισθηματικά προβλήματα, πίεση, άγχος
• Σε ανθρώπους που θέλουν ν’ αναπτύξουν τις προσωπικές τους ικανότητες επικοινωνίας, την εξερεύνηση ή την κατανόηση του εαυτού τους
• Σε ανθρώπους που ίσως κάποια συναισθήματα ή εμπειρίες τους βρίσκουν πολύ δύσκολο να τα εκφράσουν μόνο με λέξεις, ή σε αυτούς που αποφεύγουν το συναίσθημα ή συγχέουν τα ζητήματα όταν χρησιμοποιούν τις λέξεις
• Σε ανθρώπους που τα προβλήματά τους επιδρούν σε σωματικό επίπεδο, σε διαταραχή της εικόνας του σώματος, σε δυσκολίες στην κίνηση όπως ένταση ή μπλοκάρισμα σε κάποιες περιοχές του σώματος, ασυνήθιστες κινήσεις ή άγχος σχετικά με την απόσταση, σωματική επαφή ή εμπιστοσύνη
• Σε ανθρώπους που διανύουν συγκεκριμένες περιόδους πίεσης και άγχους όπως αυτές που σχετίζονται με απώλεια προσώπων ή μεταβατικές περίοδοι ή περίοδοι αλλαγής
• Σε ανθρώπους που ανησυχούν ότι τα προβλήματα που αισθάνονται συνεχίζονται για πάρα πολύ καιρό, ή σε αυτούς που αισθάνονται ότι «τα πράματα δεν πάνε καλά» γι αυτούς, την σχέση τους ή την οικογένειά τους

Ποια είναι τα οφέλη από την χοροθεραπεία;

• Βελτίωση της αυτογνωσίας, της αυτοεκτίμησης και της προσωπικής αυτονομίας
• Κατανόηση των δεσμών μεταξύ σκέψης, συναισθημάτων και συμπεριφοράς
• Βελτίωση προσαρμοστικότητας
• Έκφραση και διαχείριση επίπονων σκέψεων και συναισθημάτων
• Μεγιστοποίηση πηγών επικοινωνίας
• Διαχείριση των εσωτερικών αποθεμάτων μέσα από το δημιουργικό παιχνίδι
• Κατανόηση της επίδρασης του εαυτού μας στους άλλους
• Συσχέτιση της εσωτερικής με την εξωτερική πραγματικότητα
• Συναισθηματικές, νοητικές και/ή φυσικές αλλαγές
• Ανάπτυξη μιας σχέσης εμπιστοσύνης
• Βοήθεια του ατόμου να διαχειριστεί συναισθήματα που εμποδίζουν την μάθηση
• Ανάπτυξη ικανοτήτων κοινωνικής αλληλεπίδρασης

ΒΡΕΦΗ, ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΙ 

Τα βρέφη, τα παιδιά και οι έφηβοι μοιράζονται το φαι-νόμενο μιας ραγδαίας αλλαγής του σώματος με την οποία βιώ-νουν και αντιλαμβάνονται τον κόσμο και μέσω της οποίας ολο-κληρώνουν τις βιολογικές, συναισθηματικές και νοητικές δια-δικασίες. Οι δημιουργικές και αυθόρμητες πλευρές της κινητι-κής θεραπείας προσφέρουν ένα φυσικό θεραπευτικό τρόπο ει-δικά κατάλληλο για την ανάπτυξη του σωματοκεντρικού βρέ-φους, παιδιού, ή εφήβου. ΒΡΕΦΗ. Εξελιγμένες τεχνικές επιτρέπουν σήμερα την διάγνωση από την βρεφική ηλικία ενός μεγάλου εύρους περιπτώσεων όπως σύνδρομο DOWN, αδυναμία όρασης, ακοής, αναπτυξιακή καθυστέρηση κ.τ.λ. Επειδή η έμφαση της κινητι-κής θεραπείας βρίσκεται στην μη λεκτική επικοινωνία μπορεί να γίνει η πιο κατάλληλη μορφή θεραπείας για τέτοια παιδιά. Ο κινητικός θεραπευτής χρησιμοποιεί συγκεκριμένες παρεμβα-τικές τεχνικές ανάλογα με την προσωπικότητα του κάθε παι-διού και την αδυναμία του. Παραδείγματος χάρη, ερέθισμα σε ένα υποκινητικό παιδί n προσοχή και εστίαση σε κάποιο υπερ-κινητικό παιδί προσφέρεται μέσα σε μια αμοιβαία κινητική αλ-ληλεπίδραση. Eπιπρoσθέτως, ο κινητικός θεραπευτής μπορεί να συμπεριλάβει και τους γονείς μέσα στην θεραπευτική διαδι-κασία δίνοντάς τους την δυνατότητα να συναλλαγούν με τα συναισθήματα που έχουν για το παιδί τους, όπως επίσης να τους προσφέρει τεχνικές για μια πιο ενημερωμένη και υγιή σχέση γονέα - παιδιού.

ΑΥΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΙΔΙ 

Τα αυτιστικά παιδιά χαρακτη-ρίζονται από την αδυναμία τους να διαμορφώσουν διαπροσω-πικές σχέσεις και να αλληλεπιδράσουν κατάλληλα με το περιβάλλον. Συχνά χωρίς να μιλάνε, αυτά τα παιδιά μπορεί να απασχολούνται με παράξενες, επαναλαμ6ανόμενες κινητικές συμπεριφορές οι οποίες αυξάνουν την απομόνωσή τους. Ο κινητικός θεραπευτής χρησιμοποιεί την κίνηση του σώ-ματος για να έρθει σε επαφή και να δημιουργήσει μία θεραπευτική σχέση με το παιδί. Χαρακτηριστικά στοιχεία της κίνησης του παιδιού είναι ο καθρεπτισμός της κίνησης, η δημιουργία κάποιας προσωπικής του σειράς κινήσεων η οποία το καθησυχάζει λόγω της οικειότητας και της αποδοχής που έχει το παιδί με αυτή. Ξεκινώντας από αυτή την μοναδική κινητική συμπεριφορά ο κινητικός θεραπευτής συναντά το παιδί σε ένα πρωταρχικό, μη λεκτικό επίπεδο και από εκεί το παιδί μπορεί να εξελιχθεί αυξάνοντας την αυτογνωσία ταυ και ανακαλύπτον-τας νέες ικανότητες για να αντιμετωπίσει το περιβάλλον.

ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να έχουν παραμορφωμένη ή ανολοκλήρωτη εικόνα του σώματός τους, προβλήματα αντίληψης, φτωχή ισορροπία και προσανατολισμό, και πολύ συχνά προβλήματα συμπεριφοράς. Επίσης, αυτά τα παιδιά μπορεί να έχουν μια εξαιρετικά φτωχή γνώμη για τον εαυτό τους, η οποία επιβραβεύεται και από τις συνεχείς αποτυχίες στο σχολείο. Η κινητική θεραπεία δουλεύει ακριβώς πά-νω σε όλα αυτά τα προβλήματα. Ο κινητικός θεραπευτής δουλεύει με τις ανέπαφες ικανότητες του παιδιού, τονίζοντας την ευχαρίστηση της σωματικής δράσης, ενώ προσφέρει κινητικές εμπειρίες οι οποίες σχετίζονται με τις διαστάσεις και το σχήμα του σώματος, με τον προσανατολισμό των μελών του σώματος, με την οργάνωση ταυ χώρου, όπως επίσης με τον έλεγχο των παρορμήσεων και την κατάλληλη έκφραση των συναισθημάτων.

ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Τα παιδιά με συναισθηματικές διαταραχές παρουσιάζουν διαταραχές στην συμπεριφορά τους, όπως επίσης και στις σύνθετες νοητικές λειτουργίες. Η δυσκολία του παιδιού στο να εκφράζει τις εμπειρίες της ζωής ξεπερνιέται μέσω της κίνησης η οποία μεταμορφώνει αυτή την δυσκολία τη παιδιού σε συμβολική πράξη. Έτσι, η κινητική θεραπεία μπορεί να γεφυρώσει τον χαοτικό κόσμο του παιδιού με την εξωτερική πραγματικότητα. Ασφαλείς και ευχάριστες κινητικές αλληλεπιδράσεις χτίζουν μια σχέση εμπιστοσύνης και προσφέρεται μια νέα ευκαιρία για ανάπτυξη περνώντας απ' όλα τα αναπτυξιακά στάδια.

ΕΦΗΒΟΙ

Σημαντικές φυσιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Πιθανά προβλήματα αυτής της ηλικίας είναι η σύγχυση της εικόνας που έχουν οι έφηβοι για τον εαυτό τους και της σεξουαλικής τους ταυτότητας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ασταθής σωματική ει-κόνα, χαμηλό έλεγχο των παρορμήσεων και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η κινητική θεραπεία προσφέρει ένα ασφαλές, και με κατάλληλο για την ηλικία παιχνίδι, περιβάλ-λον μέσα στο οποίο ψυχολογικές συγκρούσεις μπορούν να ανα-γνωριστούν και να δoυλευτoύν. Μέσω της κινητικής δράσης και αλληλεπίδρασης η σωματική εικόνα και η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους σταθεροποιείται. Aισθήματα σύγxησnς εκφρά-ζoνται και κατάλληλοι ρόλοι και συμπεριφορές ενηλίκων δοκιμάζονται συμβολικά. 


Συγγραφέας:

• Δημήτριος Ζάχος MA (DMT) Χοροθεραπευτής – Κιν. Θεραπευτής (Master of Arts in Dance Movement Therapy, City University και Laban Centre for Movement and Dance Λονδίνο, Αγγλία, Εκ. μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας)

Αυθόρμητο θέατρο - αυτοσχεδιασμός

Το Αυθόρμητο Θέατρο δίνει δυνατότητα για εξερεύνηση του απροσδόκητου, της αβεβαιότητας και της ελευθερίας ως δομικά συστατικά της ανθρώπινης ύπαρξης και τρόπους που επιτρέπουν να ζήσουμε πιο ολοκληρωμένα. Ο συμμετέχων μπορεί να αναπτύξει περισσότερο τις ικανότητες προσαρμοστικότητας, την επαγρύπνηση της αλληλεπίδρασης, τη δράση και την αυτοσχέδια αντίδραση, τη δημιουργικότητα, τη διαίσθηση και τον αυτοσχεδιασμό. Επίσης μπορεί να αναπτύξει την πρωτοβουλία, την ενίσχυση ανάληψης ευθύνης και την αίσθηση ελευθερίας.

Σε συνδυασμό με χοροθεραπεία

Η Χοροθεραπεία ανήκει στον κλάδο των Θεραπειών μέσω Τέχνης. Αξιοποιεί την κίνηση και το χορό ως μέσο συσχέτισης και επικοινωνίας, για να προωθήσει την υγεία ατόμων, ομάδων και κοινοτήτων. Είναι μια διαδικασία που προσφέρει ταυτόχρονα αυτογνωσία, σωματική ανακούφιση, δημιουργική έκφραση, χαρά και δύναμη. Προτείνει τρόπους που βοηθούν όποιον/α επιθυμεί, να βρει τη δική του, προσωπική «γλώσσα», τη δική του «διάλεκτο» για να συνδιαλέγεται με το σώμα του, να το εκτιμάει, να το χαίρεται και να το εμπιστεύεται.

Χοροθεραπεία

Πηγή: Ένωση χοροθεραπευτών Ελλάδος http://www.gadt.gr/choreotherapy.htm
Στην ιστοσελίδα μπορείτε να βρείτε επίσης χρήσιμα άρθα και βίντεο για τη χοροθεραπεία (πατήστε εδώ)

Τι είναι χοροθεραπεία

Είναι μια θεραπεία οικεία στους ανθρώπους μέσα από τη μνήμη του συλλογικού παρελθόντος καθώς από την προϊστορική εποχή μέχρι σήμερα ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το χορό για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Οι παραδοσιακές πρακτικές της χοροθεραπείας (όρος που χρησιμοποιείται μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) χάνονται στα βάθη των αιώνων. 

Εξέλιξη στη σύγχρονη εποχή

Η εξέλιξή της, ως ιδιαίτερου ψυχοθεραπευτικού κλάδου, στα μέσα του 20ου αιώνα, συμβαδίζει με την εξέλιξη των ψυχαναλυτικών θεωριών και ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων, αλλά και την εξέλιξη του σύγχρονου χορού, που πλέον αναζητά τον αυθορμητισμό, την αυθεντικότητα, και την υποκειμενική έκφραση. Η χοροθεραπεία στη σύγχρονη εποχή κλήθηκε να προσδιορίσει και θεωρητικά τη δύναμη του χορού, ώστε να την καταστήσει ένα θεραπευτικό εργαλείο, προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις της επιστημονικής μεθόδου, χωρίς να χαθεί το στοιχείο της τέχνης. Η επί σειρά ετών εφαρμογή της έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ποικίλων μεθόδων και τεχνικών, οι οποίες αντανακλούν αφενός τις διαφορετικές προσεγγίσεις των χοροθεραπευτών, και αφετέρου τις ανάγκες των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων. 

Ορισμός

Σύμφωνα με τον ισχύοντα ορισμό (ADTA): χοροθεραπεία είναι η ψυχοθεραπευτική χρήση της κίνησης και του χορού, μέσα από την οποία το άτομο συμμετέχει δημιουργικά σε μια διαδικασία που προωθεί τη γνωστική, συναισθηματική, σωματική και κοινωνική του ολοκλήρωση.

Βασικές αρχές

Σύμφωνα με τις αρχές της χοροθεραπείας, το σώμα καθρεφτίζει την προσωπική ιστορία, την προσωπικότητα και τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Συνεπώς κάθε μας κίνηση εκφράζει όχι μόνο τις εγγεγραμμένες ατομικές και συλλογικές μνήμες και εμπειρίες αλλά και τον τρόπο που αντιδρούμε σε αυτές. Το βασικό εργαλείο είναι το σώμα. Η κίνηση χρησιμοποιείται ως μέσο αλλαγής. Καλλιεργώντας τη συνειδητότητα του σώματος, διευρύνοντας το κινητικό λεξιλόγιο μπορούμε να παράγουμε αυθόρμητη και ελεύθερη κίνηση, η οποία μας οδηγεί στο ασυνείδητο για να ανασύρουμε μνήμες και συναισθήματα. Η κίνηση στη διάρκεια του χρόνου παίρνει σχήμα και νόημα, ρίχνοντας φως σε αυτές τις μνήμες και τα συναισθήματα που βγαίνουν στην επιφάνεια

H χοροθεραπεία βασίζεται στην υπόθεση ότι το σώμα βρίσκεται σε άρρηκτη σχέση με το νου και την ψυχή και κατά συνέπεια το άτομο αντιμετωπίζεται ολιστικά. Ως αποτέλεσμα της ενιαίας τρισδιάστατης ύπαρξης του ανθρώπου (σώμα-ψυχή-νους) θεωρείται ότι οποιαδήποτε αλλαγή επέλθει σε ένα από τα τρία αυτά επίπεδα, θα επηρεάσει και τα άλλα. Βασικοί θεραπευτικοί παράγοντες είναι η θεραπευτική σχέση και η κίνηση, σε συνεχή διαλεκτική μεταξύ τους. 

Που απευθύνεται

Η χοροθεραπεία απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες. Οι χοροθεραπευτές εργάζονται με άτομα (παιδιά, εφήβους, ενήλικες, ηλικιωμένους) με σωματικά ή ψυχικά προβλήματα (νευρώσεις, ψυχώσεις, εξαρτήσεις, νοητική υστέρηση, ειδικές ανάγκες, παθήσεις όπως καρκίνος, αλτσχάϊμερ, πάρκινσον), αλλά και με άτομα που αποζητούν την έκφραση, τη δημιουργικότητα , την αυτογνωσία μέσα από την κίνηση και το χορό. Επίσης εργάζονται σε προγράμματα πρόληψης, εκπαίδευσης, επιμόρφωσης, σε μονάδες απεξάρτησης, επανένταξης, αποασυλοποίησης κ.λ.π.

Που εφαρμόζεται

Η χοροθεραπεία εφαρμόζεται στην Ελλάδα, με πολύ θετικά αποτελέσματα, σε Ψυχιατρικά Ιδρύματα, Μονάδες πρόληψης, απεξάρτησης και επανένταξης χρηστών ουσιών, στην Ειδική Αγωγή, σε Ιδρύματα για άτομα με σωματικές ή νοητικές αναπηρίες, Ειδικές ιατρικές μονάδες, Γηροκομεία, Σωφρονιστικά Ιδρύματα κ.α.

Μουσικοθεραπεία: πότε η μουσική είναι ευεργετική σε ασθενείς

Πηγή: http://www.iatropedia.gr/articles/read/4389

Γνωρίζετε τι είναι η μουσικοθεραπεία; Πότε μπορεί να εφαρμοστεί, σε ποιους ασθενείς, και τι αποτελέσματα έχει; Τι σχέση έχει με την ψυχοθεραπεία; Πως η μουσική επιδρά στην ψυχή ενός ανθρώπου με προβλήματα; Από σήμερα το iatropedia.gr, θα σας ενημερώνει για τις εναλλακτικές και συμπληρωματικές θεραπείες στην ψυχιατρική, όπως είναι η μουσικοθεραπεία, η δραματοθεραπεία κ.α. Ξεκινάμε με την μουσικοθεραπεία. 

Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου

Ψυχίατρου – Ψυχοθεραπευτή

 

Η Σύγχρονη Μουσικοθεραπεία αποτελείται από πολλά μοντέλα και μεθόδους, όπου η μουσική χρησιμοποιείται στη θεραπευτική διαδικασία. Οι αρχές της μουσικοθεραπείας είναι μάλλον κοντά σε εκείνες της ψυχοθεραπείας. Ωστόσο, η μουσικοθεραπεία, δίνει έμφαση στις μουσικές εμπειρίες ως εργαλείο της αυτοέκφρασης και επικοινωνίας. Διάφορες ψυχολογικές θεωρίες επηρεάζουν την εργασία και θεραπευτική προσέγγιση στους κλινικούς μουσικοθεραπευτές, με την ψυχοδυναμική προσέγγιση ίσως την πιο κοινή.

Μια άλλη παραδοσιακή εφαρμογή του θεραπευτικού αυτού εργαλείου είναι η μουσικοθεραπεία για τις αναπτυξιακές και τις νευρολογικές διαταραχές. Το φάσμα αυτών των διαταραχών είναι μεγάλο και ως εκ τούτου υπάρχουν διάφορες μέθοδοι μουσικοθεραπείας και επίσης διάφορα μοντέλα εφαρμογών. Η Ψυχιατρική μουσικοθεραπεία συχνά βασίζεται στην ελεύθερη και αυθόρμητη έκφραση ελεύθερων συνειρμών ενώ η μουσικοθεραπεία για τις αναπτυξιακές και τις νευρολογικές διαταραχές είναι συνήθως πιο δομημένη και σαφώς πιο προσανατολισμένη μέθοδος. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συμπεριφοριστική θεωρία ή και οι θεωρίες μάθησης, συχνά λειτουργούν ως πλαίσιο σε αυτές.

Τι είναι αυτό που κάνει τη μουσική ένα θεραπευτικό εργαλείο;

Μαζί με την ταχεία ανάπτυξη των τεχνικών απεικόνισης του εγκεφάλου, οι ερευνητές ήταν σε θέση να ρίξουν φως στις ειδικές ιδιότητες της μουσικής ως ερέθισμα που ενεργοποιεί τον εγκέφαλο κατά τρόπο διαφορετικό. Η μουσική είναι γνωστό ότι είναι σε στενή σχέση με τα συναισθήματα, καθώς τα ανακαλεί. Επιπλέον, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι οι ακροατές μουσικής χρησιμοποιούν συνήθως τη μουσική για τη ρύθμιση του συναισθήματος. Επειδή η πλειοψηφία των ψυχιατρικών διαταραχών είναι συναισθηματικές, δεν προκαλεί έκπληξη ότι η μουσική έχει βρεθεί να είναι ένα ισχυρό θεραπευτικό μέσο.

Τα συναισθήματα, οι εικόνες, οι συνειρμοί και οι αναμνήσεις που προκαλούνται από τη μουσική προσφέρουν μια πολύτιμη δίοδο προς τις ψυχικές διεργασίες του ατόμου, φθάνοντας έτσι τις εμπειρίες που το άτομο είναι δύσκολο να εκφράσει λεκτικά. Από την άλλη πλευρά, οι εμπειρίες με συναισθηματικές φορτίσεις, και η αλληλεπίδραση γίνονται εφικτές με την μουσικοθεραπεία, ακόμη και όταν η λεκτική έκφραση δεν είναι δυνατή. Αυτό μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή με τα παιδιά (ακόμη και τα νήπια), σε ασθενείς με σοβαρές αναπτυξιακές διαταραχές, σε άτομα με άνοια, ή σε ασθενείς που υποφέρουν από σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η οξεία ψύχωση. Ασκήσεις συντονισμού και ενεργοποίησης των κινητικών νευρώνων είναι συχνά στο επίκεντρο της μουσικοθεραπείας σε ασθενείς με κινητικές αναπηρίες. Η μουσικοθεραπεία με παιδιά και εφήβους σε συνδυασμό με σωματική δραστηριότητα και δράση, διαδραματίζει συχνά ένα σημαντικό θεραπευτικό ρόλο ακόμα και αν η κύρια έμφαση και στόχος της θεραπείας είναι τα ψυχικά προβλήματα.

Σε μελέτες πάνω στην εφαρμογή της μουσικοθεραπείας σε εγκεφαλικό επεισόδιο προτιμήθηκε μουσική γνωστή και οικεία στους ασθενείς. Οι ερευνητές έπρεπε να πάρουν συνέντευξη από τους ασθενείς, τους συγγενείς τους, και ούτω καθεξής, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η μουσική που χρησιμοποιείται στην θεραπεία, πραγματικά είχε μια συγκεκριμένη σημασία για τον ασθενή. Το ίδιο μουσικό κομμάτι μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα για πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, και ως εκ τούτου, ό, τι μουσική χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς, πρέπει να εκφράζει μια συγκεκριμένη σχέση μεταξύ του υποκειμένου και της μουσικής που ακούει.

Για μερικούς ασθενείς ο Μότσαρτ ίσως είναι η σωστή επιλογή, μερικοί προτιμούν τους Beatles, και ούτω καθεξής. Οι μουσικοθεραπευτές συνήθως ενδιαφέρονται για τις εμπειρίες (εικόνες, μνήμες, κλπ), που βιώνει ή ανακαλεί ο ασθενής με τη μουσική. Ο στόχος είναι να βρεθεί η όσο το δυνατόν πιο συγκινητική, προσωπική και σημαντική μουσική από την πλευρά του ασθενούς. Οι γιατροί γνωρίζουν ότι ένα μουσικό κομμάτι από την παιδική ηλικία ενός ατόμου μπορεί να προκαλέσει απίστευτα ισχυρές μνήμες και συναισθήματα:

«Αυτή είναι η μουσική που άκουγα όταν ήμουν πολύ λυπημένος και ήμουν μόνος στη μοναξιά και την οργή ​​μου ... Θυμάμαι καθαρά την ατμόσφαιρα, τότε και κάθε φορά που ακούω αυτό το τραγούδι και πάλι αισθάνομαι με τον ίδιο τρόπο ....». Σε αυτό το παράδειγμα, η μουσική βοηθά τον ασθενή να ανακαλέσει τις συναισθηματικές του αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία, οι οποίες ήταν τραυματικές και αυτές είναι τώρα είναι υπό έρευνα στη θεραπεία. Όπως μπορείτε να δείτε, δεν είναι μόνο η μουσική, αλλά σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η σχέση μεταξύ του ασθενούς και του θεραπευτή, γεγονός που ολοκληρώνει το έργο της θεραπείας.

Η Μουσική μπορεί να είναι θεραπευτική ως τέτοια από μόνη της, αλλά και οι θεραπευτές μουσικής έχουν συγκεκριμένες τεχνικές στη διάθεσή τους να χρησιμοποιήσουν ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση στις μουσικές εμπειρίες του ασθενούς και το ψυχικό υλικό που αναδύεται με αυτές. Τις περισσότερες φορές στην καθημερινή ζωή μας, η μουσική έρχεται και φεύγει. Είναι παντού!. Την ίδια στιγμή, πολλοί από εμάς είμαστε εξαιρετικά επιλεκτικοί όταν πρόκειται για τη μουσική. Όταν ένας ραδιοσταθμός αρχίζει να παίζει μουσική που δεν μας αρέσει, μπορούμε γρήγορα να μεταβούμε σε έναν άλλο σταθμό. Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι αναζητούν ασυνείδητα ευχάριστη μουσική - μουσική που να ρυθμίζει θετικά τη διάθεσή τους. Αλλά υπάρχουν επίσης άνθρωποι που ακούν θλιμμένη μουσική, προκειμένου να συντονιστούν με την θλίψη τους.

Με αυτό τον τρόπο η μουσική διευκολύνει το άτομο να περάσει κάποιες δύσκολες καταστάσεις στη ζωή τους. Εν συντομία, η μουσική που ακούμε στο ραδιόφωνο, εστιάζοντας σε κάτι άλλο, προκαλεί σπάνια αρνητική επίδραση επειδή υπό φυσιολογικές συνθήκες οι υγιείς άνθρωποι έχουν επίσης φυσιολογικούς και μάλλον ισχυρούς αμυντικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή τους ζωή, ώστε να φιλτράρουν ότι είναι αρνητικό. Φυσικά, υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου η μουσική έχει σκόπιμα χρησιμοποιηθεί ως διεγερτικό, ή ενισχυτής μιας συγκεκριμένης διάθεσης - με άλλα λόγια, η επιθυμητή ατμόσφαιρα είναι ήδη εκεί, αλλά η μουσική χρησιμοποιείται για να ενισχύσει αυτό το κλίμα. Κατά την πρόσφατη σφαγή στη Νορβηγία, όπου 76 νέοι έχασαν τη ζωή τους, ο δράστης λέγεται ότι έδρασε έτσι αποτρόπαια, φορώντας ακουστικά και ακούγοντας μουσική!

Σε πολλές χώρες, η εκπαίδευση της μουσικοθεραπείας διδάσκεται στα Πανεπιστήμια. Στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, υπάρχουν αρκετές πανεπιστημιακές έδρες. Εξαιτίας αυτής της Ακαδημαϊκής πορείας της Μουσικοθεραπείας, τα αποτελέσματά της βρίσκονται συνεχώς υπό διερεύνηση και επανεκτίμηση, ειδικά σε σύγκριση με την θεραπευτικά παρεμφερή ψυχοθεραπεία. Αρκετές μελέτες αποτελεσματικότητας, καθώς και μετα-αναλύσεις έχουν γίνει σχετικά με τη μουσικοθεραπεία τον τελευταίο καιρό. Για να αναφέρουμε μερικές, υπάρχουν μετα-αναλύσεις σχετικά με τη μουσικοθεραπεία για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας, σχετικά με την ψυχοπαθολογία των παιδιών και των εφήβων, για τον αυτισμό, για σοβαρές ψυχικές διαταραχές και για την κατάθλιψη.

Σε αυτές τις μετα-αναλύσεις η Μουσικοθεραπεία έχει βρεθεί να είναι μια αποτελεσματική μέθοδος θεραπείας. Μια πρόσφατη μελέτη (που δημοσιεύθηκε στο Stroke) έδειξε ότι ακούγοντας την προτιμώμενη από το υποκείμενο μουσική καθημερινά για μια περίοδο τριών μηνών βελτίωσε ασθενείς με οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο σε πολλούς τομείς, όπως στη λεκτική μνήμη και την εστίαση της προσοχής. Βελτιώθηκαν η σύγχυση και η κατάθλιψη σε σύγκριση με τις ομάδες ελέγχου. Μια άλλη πρόσφατη μελέτη (που δημοσιεύτηκε στο British Journal of Psychiatry) έδειξε ότι η μουσικοθεραπεία είναι μια αποτελεσματική μορφή θεραπείας της κατάθλιψης. Οι συμμετέχοντες στην ομάδα μουσικοθεραπείας βελτιώθηκαν σημαντικά σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου ως προς τα καταθλιπτικά και αγχώδη συμπτώματα, και βελτίωσαν γρηγορότερα την λειτουργικότητα τους.

Συμπέρασμα: Η μουσικοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορες νοσολογικές καταστάσεις. Η μουσικοθεραπεία μπορεί να χωριστεί σε δύο κύριες κατηγορίες, παθητική (ακρόαση μουσικής με βάση συγκεκριμένο πρόγραμμα) και ενεργητική (συμμετοχική). Το τελευταίο αναφέρεται στη μουσική αυτο-έκφραση και επικοινωνία, που συχνά είναι αυθόρμητη, με ελεύθερο αυτοσχεδιασμό με όργανα ή φωνή. Αντίθετα με την κοινή αντίληψη, η μουσικοθεραπεία δεν προϋποθέτει μουσικές δεξιότητες ή ταλέντο. Σε πολλές χώρες, η μουσικοθεραπεία εφαρμόζεται συχνότερα σε παιδιά και εφήβους, καθώς και σε ανθρώπους με αναπτυξιακές διαταραχές. Σύμφωνα με την κλινική εμπειρία και την έρευνα, η θεραπεία με μουσική φαίνεται να είναι μια συμπληρωματική μορφή θεραπείας, με εφαρμογή επίσης, στο πεδίο της παραδοσιακής ψυχοθεραπείας - για παράδειγμα στην θεραπεία των ψυχικών διαταραχών των ενηλίκων.

Μουσικοθεραπεία: Οι νότες που κάνουν την διαφορά

Πηγή: http://www.in2life.gr/wellbeing/health/article/203375/moysikotherapeia-oi-notes-poy-kanoyn-thn-diafora.html

του Γιώργου Κόκουβα 

«Δηλαδή τι κάνουμε; Πάμε κάπου και μας βάζουν μουσική για να χαλαρώσουμε;» Η εύλογη αυτή ερώτηση που θα έκαναν πολλοί –ούτε του γράφοντος εξαιρουμένου- στο άκουσμα της έννοιας «μουσικοθεραπεία» οφείλεται κατά μεγάλο βαθμό στην άγνοια περί της θεραπευτικής προσέγγισης που είναι σχετικά «νεαρής ηλικίας» στην χώρα μας. Φυσικά, οι θεραπευτικές και παιδαγωγικές ιδιότητες της μουσικής ήταν ήδη γνωστές από τους πρωτόγονους και τους αρχαίους ακόμα πολιτισμούς –η κλασική αθηναϊκή παιδεία έδινε ιδιαίτερο βάρος στην συγκεκριμένη τέχνη, αλλά ως σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση, η μουσικοθεραπεία μετρά μόλις λίγα χρόνια ζωής στην συνείδηση της οργανωμένης ελληνικής ιατρικής κοινότητας. Κάπως έτσι ξεκινά η συζήτησή μας με την μουσικοθεραπεύτρια και ιδρυτική πρόεδρο του Ελληνικού Συλλόγου Πτυχιούχων Επαγγελματιών Μουσικοθεραπευτών κ. Ευαγγελία Παπανικολάου, που αναλαμβάνει να μας διαφωτίσει σχετικά με το εξαιρετικά ενδιαφέρον αντικείμενό της. Τι πρέπει να γνωρίζουμε λοιπόν για την μουσικοθεραπεία;

Τι είναι η μουσικοθεραπεία και ποιους αφορά; 

«Κατά βάση, πρόκειται για συμπληρωματική θεραπευτική αγωγή», μας ενημερώνει η κ. Παπανικολάου. Πρόκειται στην ουσία, όπως μας λέει για μια μορφή δημιουργικής ψυχοθεραπείας με εργαλείο τη μουσική. Αφορά από την μία πλευρά ανθρώπους με ψυχολογικά ή ψυχοσωματικά προβλήματα, γυναίκες που διανύουν περίοδο εγκυμοσύνης ή επιλόχειας κατάθλιψης, ή ακόμα και εκείνους που ενδιαφέρονται για την προσωπική τους ανάπτυξη μέσα απο μια καλλιτεχνική διάσταση και εναλλακτική διέξοδο έκφρασης, έως και ασθενείς με καρκίνο και άλλες χρόνιες ή ανίατες ασθένειες. Επίσης, πέρα απο τον αμιγώς ψυχοθεραπευτικό ρόλο της, η μουσικοθεραπεία προσφέρει σε κινητικό, εκφραστικό ή διανοητικό επίπεδο, σε άτομα με ψυχιατρικές διαταραχές (κατάθλιψη, ψύχωση, διαταραχές της όρεξης, εξαρτήσεις), με νευρολογικά προβλήματα (όπως για παράδειγμα εγκεφαλικό, νόσος του Πάρκινσον), άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές, ή με προβλήματα έκφρασης και λόγου (όπως ο τραυλισμός). Όπως μας ενημερώνει η ειδικός, αυτό που σημαίνει ο όρος «συμπληρωματικός» είναι πως σε καμία περίπτωση για παράδειγμα ο ογκολογικός ασθενής δεν σταματά την φαρμακευτική αγωγή του ή κάποιος με τραυλισμό δεν σταματά την λογοθεραπεία του και εστιάζει μόνο στην μουσικοθεραπεία -εκτός αν αυτό κρίνεται απαραίτητο για τον ασθενή απο την διεπιστημονική ομάδα των ειδικών που σχεδιάζουν τη θεραπευτική αγωγή και δράση. Έτσι, η μουσικοθεραπεία μπορεί να συμβάλλει είτε επικουρικά είτε πρωταρχικά ενισχύοντας στο μέγιστο το θεραπευτικό αποτέλεσμα, όπως επιδιώκεται και προσδοκάται προς όφελος του ασθενή.

Τι περιλαμβάνουν οι συνεδρίες μουσικοθεραπείας;

 «Η μουσικοθεραπεία είναι μια προσέγγιση με μακροπρόθεσμο και καθαρά εξατομικευμένο χαρακτήρα», μας λέει η κ. Παπανικολάου. Ανάλογα με την κάθε περίπτωση και τις ανάγκες του ενδιαφερόμενου, οργανώνονται και οι συνεδρίες. Αυτό που συμβαίνει σε μία συνεδρία, η οποία διαρκεί περίπου όσο και η ψυχοθεραπεία, δηλαδή 45 με 50 λεπτά κάθε φορά, είναι ένα δημιουργικό και εκφραστικό δρώμενο μεταξύ θεραπευτή και ενδιαφερόμενου. Εδώ εντοπίζεται και η μεγαλύτερη παρανόηση σε σχέση με την μουσικοθεραπεία: «Κατά το μεγαλύτερο μέρος της, περιλαμβάνει δημιουργικό παίξιμο μουσικής και όχι ακρόαση», μας λέει η κ.Παπανικολάου, συμπληρώνοντας: «Ο θεραπευτής χτίζει μια διαπροσωπική σχέση επικοινωνίας με τον ασθενή, ο οποίος αυτοσχεδιάζει μαζί με τον θεραπευτή με τα μουσικά όργανα που του διατίθενται –χωρίς φυσικά να χρειάζονται γνώσεις μουσικής- και έτσι διαδραματίζεται μια διαλογική μορφή επικοινωνίας μέσω των ήχων και της μουσικής, χωρίς να αποκλείει και την λεκτική επικοινωνία, εφόσον το άτομο έχει αναπτυγμένο λόγο». Με άλλα λόγια, σε μία συνεδρία, εκτός από την ακρόαση μουσικής, που είναι ένα πιθανό μέρος της διαδικασίας, η προσοχή εστιάζεται στο δημιουργικό/διαδραστικό κομμάτι και την ανάλυση της ψυχοσύνθεσης μέσα από αυτό.