Ο ορισμός της τέχνης είναι δύσκολος, γιατί η έννοια καλύπτει
ποικίλους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Δανειζόμενος ωστόσο την άποψη
του κ. βάρναλη θα έλεγα ότι η τέχνη είναι ανθρώπινο, κοινωνικό για την
ακρίβεια, δημιούργημα με σκοπούς και δράση, που υπόκειται σε μια
ακατάπαυστη εξελισσόμενη τεχνική και δέχεται κρίση αξίας ανάλογα μ’ ένα
ορισμένο κάθε τόσο ιδανικό του ωραίου, που αλλάζει κατά τους καιρούς και
τους τόπους… Σύμφωνα λοιπόν με τον παραπάνω ορισμό, οι μορφές της
τέχνης διακρίνονται σε πλαστικές (εικαστικές) ή τέχνες του χώρου
(ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική) και σε ακουστικές ή τέχνες του
χρόνου (μουσική, ποίηση, θέατρο, κινηματογράφος).
Η τέχνη γεννήθηκε από την βασική ανάγκη του ανθρώπου να εκφραστεί από τα πρώτα ακόμα στάδια του πολιτισμού του, προσπαθώντας έτσι να ερμηνεύσει τα θρησκευτικά, κοινωνικά, οικονομικά, ηθικό-πολιτικά αλλά και τα αισθητικά ερεθίσματα που δεχόταν. Καλλιεργεί με τον τρόπο αυτό την ανθρώπινη αισθητική, το καλό γούστο, εφόσον το δημιούργημα του αποτελεί έκφραση του κάλλους και της αρμονίας. Γαληνεύει την ψυχή του, ξεκουράζει το πνεύμα, βοηθά στην συναισθηματική εκτόνωση τόσο του καλλιτέχνη όσο και του κοινού, καθώς τον παρηγορεί δίνοντας του θέληση και ελπίδα να συνεχίσει. Ευαισθητοποιεί τον άνθρωπο, οδηγεί στην πνευματική του ανάταση περιορίζοντας τα ζωώδη ένστικτα και τις υλιστικές του τάσεις.
Μέσω της τέχνης ο άνθρωπος διαπαιδαγωγεί, μεταδίδει αξίες και ιδανικά κρατώντας σε εγρήγορση τη σκέψη και το συναίσθημα. Δεν είναι τυχαίο που στην αρχαιότητα η παιδαγωγική επίδραση του θεάτρου είχε αναγνωριστεί από την ίδια την πολιτεία με τον θεσμό των θεωρικών. Με τον τρόπο αυτό μεταδίδονται μηνύματα στον άνθρωπο, πολύ πιο άμεσα από οποιαδήποτε κοινωνικοπολιτική θεωρία, επιδρώντας συγκινησιακά και αγγίζοντας τον ψυχικό του κόσμο. Η προσφορά τέλος της τέχνης, έγκειται και στο γεγονός ότι διαιωνίζει την ανθρώπινη παρουσία μέσα στο χώρο και στο χρόνο συντελώντας έτσι στο να παρακαμφθεί ο θάνατος και η λήθη.
Η τέχνη δημιουργείται από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο. Παίρνει τα ερεθίσματά της από τις ποικίλες εκδηλώσεις της ζωής, αλλά και της φύσης. Αντλεί θέματα από το περιβάλλον φυσικό ή τεχνητό, από τα δυνατά αισθήματα, από τις ιδέες, από τα δεινά του πολέμου και την ανάπαυλα της ειρήνης, από τα σημαντικά, αλλά και τα ασήμαντα της καθημερινής μας ζωής. Η τεχνοτροπία, το θεματολόγιο, η μορφή, τα υλικά αλλάζουν από εποχή σε εποχή, από λαό σε λαό και προσαρμόζονται στις δυνατότητες, στην προβληματική και στις προοπτικές του εκάστοτε πολιτισμού. Ο στόχος όμως και το μήνυμα είναι πάντα ο ίδιος ο άνθρωπος.
Η τέχνη δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μια κοινωνική λειτουργία. [...] Η τέχνη είναι μια αναπαράσταση της ίδιας της ζωής• μια αναπαράσταση όμως κατά την υποκειμενική άποψη του καλλιτέχνη, ο οποίος γίνεται ερμηνευτής της ζωής όπως είναι ή όπως θα ήθελε να είναι. Λειτουργεί δηλαδή σαν φίλτρο επεξεργασίας και ανάπλασης των δεδομένων της.
[...]
Η σημερινή εποχή, με την ποικιλομορφία, τα έντονα προβλήματα, τις ραγδαίες εξελίξεις και τις ακραίες αντιδράσεις, αποτελεί αληθινή πρόκληση για την τέχνη. Ο καλλιτέχνης έχει κάθε δυνατότητα να εκμεταλλευτεί το πλήθος των εμπειριών, τον πλούτο των ερεθισμάτων, την ανεξάντλητη ποικιλία των υλικών. Η τεχνολογία του προσφέρει το υπόβαθρο να πειραματιστεί με νέες φόρμες και νέα μέσα κατασκευής.
Εντούτοις, η επαφή του κοινού με την τέχνη γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Ο έντονος ρυθμός, τα προβλήματα της ζωής, η αδιαφορία, η βιασύνη, η έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας έχουν σαν αποτέλεσμα την αποξένωση του ανθρώπου από την τέχνη. Από την άλλη πλευρά η ίδια η τέχνη παρουσιάζει μια πόλωση. Στο ένα άκρο βρίσκονται οι καλλιτέχνες που επιζητούν την ποιότητα. Τα δημιουργήματά τους σύνθετα και αφηρημένα, βασισμένα σε νέους πειραματισμούς και τεχνοτροπίες, προβάλουν μορφές που απευθύνονται μόνο στους λίγους που διαθέτουν κάποια αισθητική παιδεία. Αφήνουν όμως απόσταση από το ευρύτερο κοινό, το οποίο αδυνατεί να τους κατανοήσει.
Σ’ αυτήν την αδυναμία βασική γενεσιουργός αιτία είναι η εμπορευματοποίηση της σύγχρονης ζωής, η οποία ελέγχει την τέχνη που βρίσκεται στο άλλο άκρο της πόλωσης. Αυτή η “τέχνη” αποτελεί προϊόν απλοϊκό, εύπεπτο και απροβλημάτιστο που μεγάλες εταιρίες μουσικές και κινηματογραφικές ως επί το πλείστον, φροντίζουν να προσφέρουν ωραιοποιημένο στο κοινό. Αυτά όμως τα κατασκευάσματα καταστρέφουν τόσο την κριτική, όσο και την αισθητική σκέψη του ανθρώπου• την υποβιβάζουν και φροντίζουν να την κρατούν σε χαμηλό επίπεδο, ενώ οι ίδιες θησαυρίζουν. Δεν ενδιαφέρει πια η ποιότητα μα το κέρδος της ποσότητας.
Αποσπάσματα από άρθρο στο https://chimeres.info/zine/7/peri-texnhs/
Η τέχνη γεννήθηκε από την βασική ανάγκη του ανθρώπου να εκφραστεί από τα πρώτα ακόμα στάδια του πολιτισμού του, προσπαθώντας έτσι να ερμηνεύσει τα θρησκευτικά, κοινωνικά, οικονομικά, ηθικό-πολιτικά αλλά και τα αισθητικά ερεθίσματα που δεχόταν. Καλλιεργεί με τον τρόπο αυτό την ανθρώπινη αισθητική, το καλό γούστο, εφόσον το δημιούργημα του αποτελεί έκφραση του κάλλους και της αρμονίας. Γαληνεύει την ψυχή του, ξεκουράζει το πνεύμα, βοηθά στην συναισθηματική εκτόνωση τόσο του καλλιτέχνη όσο και του κοινού, καθώς τον παρηγορεί δίνοντας του θέληση και ελπίδα να συνεχίσει. Ευαισθητοποιεί τον άνθρωπο, οδηγεί στην πνευματική του ανάταση περιορίζοντας τα ζωώδη ένστικτα και τις υλιστικές του τάσεις.
Μέσω της τέχνης ο άνθρωπος διαπαιδαγωγεί, μεταδίδει αξίες και ιδανικά κρατώντας σε εγρήγορση τη σκέψη και το συναίσθημα. Δεν είναι τυχαίο που στην αρχαιότητα η παιδαγωγική επίδραση του θεάτρου είχε αναγνωριστεί από την ίδια την πολιτεία με τον θεσμό των θεωρικών. Με τον τρόπο αυτό μεταδίδονται μηνύματα στον άνθρωπο, πολύ πιο άμεσα από οποιαδήποτε κοινωνικοπολιτική θεωρία, επιδρώντας συγκινησιακά και αγγίζοντας τον ψυχικό του κόσμο. Η προσφορά τέλος της τέχνης, έγκειται και στο γεγονός ότι διαιωνίζει την ανθρώπινη παρουσία μέσα στο χώρο και στο χρόνο συντελώντας έτσι στο να παρακαμφθεί ο θάνατος και η λήθη.
Η τέχνη δημιουργείται από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο. Παίρνει τα ερεθίσματά της από τις ποικίλες εκδηλώσεις της ζωής, αλλά και της φύσης. Αντλεί θέματα από το περιβάλλον φυσικό ή τεχνητό, από τα δυνατά αισθήματα, από τις ιδέες, από τα δεινά του πολέμου και την ανάπαυλα της ειρήνης, από τα σημαντικά, αλλά και τα ασήμαντα της καθημερινής μας ζωής. Η τεχνοτροπία, το θεματολόγιο, η μορφή, τα υλικά αλλάζουν από εποχή σε εποχή, από λαό σε λαό και προσαρμόζονται στις δυνατότητες, στην προβληματική και στις προοπτικές του εκάστοτε πολιτισμού. Ο στόχος όμως και το μήνυμα είναι πάντα ο ίδιος ο άνθρωπος.
Η τέχνη δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μια κοινωνική λειτουργία. [...] Η τέχνη είναι μια αναπαράσταση της ίδιας της ζωής• μια αναπαράσταση όμως κατά την υποκειμενική άποψη του καλλιτέχνη, ο οποίος γίνεται ερμηνευτής της ζωής όπως είναι ή όπως θα ήθελε να είναι. Λειτουργεί δηλαδή σαν φίλτρο επεξεργασίας και ανάπλασης των δεδομένων της.
[...]
Η σημερινή εποχή, με την ποικιλομορφία, τα έντονα προβλήματα, τις ραγδαίες εξελίξεις και τις ακραίες αντιδράσεις, αποτελεί αληθινή πρόκληση για την τέχνη. Ο καλλιτέχνης έχει κάθε δυνατότητα να εκμεταλλευτεί το πλήθος των εμπειριών, τον πλούτο των ερεθισμάτων, την ανεξάντλητη ποικιλία των υλικών. Η τεχνολογία του προσφέρει το υπόβαθρο να πειραματιστεί με νέες φόρμες και νέα μέσα κατασκευής.
Εντούτοις, η επαφή του κοινού με την τέχνη γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Ο έντονος ρυθμός, τα προβλήματα της ζωής, η αδιαφορία, η βιασύνη, η έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας έχουν σαν αποτέλεσμα την αποξένωση του ανθρώπου από την τέχνη. Από την άλλη πλευρά η ίδια η τέχνη παρουσιάζει μια πόλωση. Στο ένα άκρο βρίσκονται οι καλλιτέχνες που επιζητούν την ποιότητα. Τα δημιουργήματά τους σύνθετα και αφηρημένα, βασισμένα σε νέους πειραματισμούς και τεχνοτροπίες, προβάλουν μορφές που απευθύνονται μόνο στους λίγους που διαθέτουν κάποια αισθητική παιδεία. Αφήνουν όμως απόσταση από το ευρύτερο κοινό, το οποίο αδυνατεί να τους κατανοήσει.
Σ’ αυτήν την αδυναμία βασική γενεσιουργός αιτία είναι η εμπορευματοποίηση της σύγχρονης ζωής, η οποία ελέγχει την τέχνη που βρίσκεται στο άλλο άκρο της πόλωσης. Αυτή η “τέχνη” αποτελεί προϊόν απλοϊκό, εύπεπτο και απροβλημάτιστο που μεγάλες εταιρίες μουσικές και κινηματογραφικές ως επί το πλείστον, φροντίζουν να προσφέρουν ωραιοποιημένο στο κοινό. Αυτά όμως τα κατασκευάσματα καταστρέφουν τόσο την κριτική, όσο και την αισθητική σκέψη του ανθρώπου• την υποβιβάζουν και φροντίζουν να την κρατούν σε χαμηλό επίπεδο, ενώ οι ίδιες θησαυρίζουν. Δεν ενδιαφέρει πια η ποιότητα μα το κέρδος της ποσότητας.
Αποσπάσματα από άρθρο στο https://chimeres.info/zine/7/peri-texnhs/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου